مهران منتشری - دانشجوی ارشد باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی
شب بو محمدی - دانشجوی ارشد باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

تزئینات آجرکاری در معماری اسلامی، نشان دهنده مهارت بی بدیل هنرمندان معمار است که کمال این نوع هنر را در دوران سلجوقیان شاهد هستیم. در خصوص تزئینات آجری دوران اسلامی شوهد بسیاری در دست است اما تاکنون به طور جامع، پژوهشی که درخور این هنر باشد صورت نگرفته است و همین مسئله ضرورت انجام تحقیقات بیشتری در خصوص اهمیتی که این هنر تزئینی در معماری اسلامی داشته، می نمایاند. در این دوران در تزئینات آجرکاری گره های ساده اولیه که در پیوند با استخوان بندی بنا بود، معمول شد که با حرکات مستقیم و ساده آغاز و نهایتاً سبب پیدایش و تکامل گره های مادر شد. با این تفسیر پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که تزئینات آجرکاری از ابتدای ورود اسلام به ایران چه تحولاتی را پشت سر گذاشته و چه دوره هایی اوج و افول استفاده از این هنر در معماری اسلامی است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع مکتوب کتابخانه ای، به اختصار به تزئینات آجری به کار رفته در بناهای قرون اولیه اسلامی و سپس نمونه-های شاخص آن در محدوده زمانی مشخص، پرداخته شده است و هدف از آن بررسی تحولات تزئینات آجرکاری و شناخت این تزئینات در بناهای شاخص برجای مانده در ایران از ابتدای ورود اسلام تا قرن5 ه.ق می باشد. باتوجه به نتیجه ای که از این پژوهش حاصل خواهد شد می توان قرن دوم تا آغاز قرن پنجم هجری را دوران شکل گیری و تکوین آجرکاری نامید.

ایران، قرون اولیه اسلامی، تزئینات معماری، آجرکاری