کاربرد مصالح بومی در شیوه های معماری پیش از اسلام با نگرشی بر خواص سنگ و دیدگاه آسیب نگاری و راهکارهای حفاظتی

انسان از دیرباز در پی استقرار در مکانی امن و به دور از خطر جهت حفظ جان بوده است. انسان نخستین ابتدا به غارها که در دسترس ترین مکان از پیش ساخته در ورای خود می دید، پناه برده و در دل اعماق غارها به زندگی بدوی خود پرداخت. با گذر زمان و کشف سایر روش های تهیه غذا (از جمله کشاورزی و اهلی نمودن حیوان) رفته رفته زندگی غارنشینی را رها کرده و با آشنا شدن با مصالح ورای دید خود (چون سنگ، خاک، چوب و شاخ و برگ درختان) کم کم به فکر ساختن جان پناهی نزدیک اراضی کشاورزی و دامداری خود پرداخت. از بدوی ترین نوع ساخت بنا (معماری دستکند، برپایی خانه با شاخه های درختان و نی و...) گرفته تا چیدن قلوه سنگ ها بر روی هم بی هیچ ملاتی و پوشش دهی سقف با نی نیزارها، اولین سکونت گاه پیشرفته خود را برپا نمود. این سکونت گاه ها نقطه عطف آشنایی بشر با علم ساخت و ساز و استفاده از مصالح بومی جهت برپایی مأمنی برای خود و سایر افراد خانواده گشته و با افزایش تعداد جمعیت و نزدیک شدن خانوارها به هم، نیاز به مکان بزرگتری جهت اسکان احساس گردید و با وسعت بخشیدن به فضای زندگی، کم کم ساخت خانه های بزرگتر و پیشرفته تر با مصالحی جدیدتر آغاز شد؛ در این مقاله مروری کلی به کاربرد مصالح بومی و سنتی در معماری ایرانی (سنگ) و شناسایی عوامل آسیب رسان پرداخته و هم چنین راه حل هایی جهت حفاظت هرچه بهتر از این بناها ارائه گردیده است؛ در این بین با اشاراتی به تاریخچه کاربرد سنگ در معماری، نمونه هایی از ابنیه سنگی ادوار پیش از اسلام ذکر گردیده است

کلیدواژه ها:

مصالح بومی ، سنگ ، فرایندهای فرسایش ، اصول حفاظت