جایگاه سازه و شناخت عناصر آن در معماری بناهای سنتی ایران

معماری سنتی در ایران پیشینه ای چند هزار ساله دارد و شاهکارهای پرشماری را در پهنه ایی گسترده از سواحل مدیترانه تا مرزهای چین خلق کرده است.معماری و مهندسی سازه در ایران قلمرویی وسیع از مجاری آب زیر زمینی، آب انبارها،چاهها،آب گذرها،مجاری فاضلاب و لوله های زیرگذر،پلها،بندهای خاکی،سدها؛و از کلبه ها،آلونک ها و عمارت های کلاه فرنگی کوچک تا بناهای زیبا و باشکوه،مانند سازه های چوبی عظیم،ساختمانهای با مصالح بنایی،بادگیرها،منارها،تاق ها و گنبدها را که تا کنون دنیا به خود ندیده است،می پوشاند.در معماری سنتی ایران واژه پیمون در معماری گذشته مشاهده می گردد، کاربرد این مفهوم و چگونگی استفاده آن درمعماری سنتی و حتی اهداف چنین کاری قابل تامل و بررسی است. استفاده از پیمون در ساختمان سازی مزایای بیشماری داشته است، از تنوع در سازما ندهی فضاها گرفته تا مسائل اجرایی و نیارش در ساختمان و حتی آموزش و یادگیری و انتقال به آیندگان خود نیز مفید بوده است، این روند تا سالهای بسیاری جزئی از معماری گذشته و سنتی بوده است. با تغییر کردن نوع نگاه به معماری و با پیشرفت های تکنولوژیکی، معماری و ساختما نسازی با مسائل جدیدی روبرو شده است، در این بین سازه های فضاکار یکی از این موارد است. مدولارسازی یکی از نکات بسیار مهم در این گونه از ساز هها است، که شباهت هایی با پیمون در معماری سنتی دارد، و از مباحث فرمی و زیبای یشناسی گرفته تا انواع بارگذاری و مباحث استاتیکی و ایستایی را تاثیرگذار بوده است و باعث بوجود آمدن تنوع های بسیاری در این گونه از ساز هها شده است. در این پژوهش سعی شده است، مقایس های بین پیمون در معماری سنتی و مدولارسازی در سازه های فضاکار گردد، تا تفاوت ها و شباهت های این دو موضوع مشاهده گردد و چگونگی تامین نیازهای مختلف در ساختمان توسط هر یک از این دو مفهوم در دو عصر و زمان مختلف بررسی شود، و برای این کار از ریشه ها و نوع نگاه به هستی آغاز شده و با اهداف استفاده آنها ادامه پیدا کرده و در نهایت به اجزا و عناصر آنها منتهی خواهد شد، در انتها با ارائه مدلی عوامل تاثیرگذار فرم، عملکرد و معنا و از سوی دیگر مفص لبندی، انعطاف پذیری و انسجام در فضای معماری بر مدول را نشان م یدهد.در این مقاله،مروری کلی به ویژگی های سازه ای بناهای سنتی و شناخت عناصر سازه ایی ارائه خواهد شد.

کلیدواژه ها:

معماری سنتی ، علم سازه ، نیارش ، پیمون ، مدولار