زینب حقی مقدم - کارشناس موزه داری، معاونت موزه ها و مراکز فرهنگی اداره کل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

تاریخ گذاری محوطه های باستانی، یکی از چالش هایی است که همواره در باستان شناسی وجود داشته است و آثار یافت شده در آنها می تواند به این روند کمک شایانی کند. با این وجود، محوطه های بی شمار همواره مورد کاوش های باستان شناسی قرار می گیرند. مسئله ای که همواره در این کاوش ها مدنظر بوده است گاهنگاری این محوطه ها است. در بیشتر موارد مبنای تاریخ گذاری ها نسبی و بر اساس مطالعات تطبیقی است. در این میان اشیائی که در تاریخ گذاری موثرند، همواره جایگاه ویژه ای دارند. از جمله مهمترین یافته های محوطه ها، می توان به سنجاق قفلی ها (فیبولاها) اشاره نمود. این سنجاق ها از جنس مفرغ و گاهاً نقره و طلا می باشند و با توجه به تعیین و تأیید ساخت این گروه از اشیاء توسط باستان شناسان می توان از آنها در تاریخ گذاری محوطه ها سود برد. سنجاق قفلی از جمله داده های مهم در باستان شناسی اند و در هرمکانی یافت می شوند مبنایی برای تاریخ گذاری آن مکان هستند. این اشیاء هم جبنه تزئینی و هم جنبه کاربردی داشته اند که به شمار فراوان از منطقه مدیترانه تا خاورمیانه به دست آمده اند. منشاء این گونه سنجاق قفلی منطقه یونان و مدیترانه در نیمه دوه هزاره دوم ق.م بوده است که در عصر آهن Ⅲ وارد ایران شده اند. در نتیجه مطالعه این سنجاق ها، مشخص می شود که این نوع سنجاق ها با نمونه های عصر آهن Ⅲ مانند نوشیجان، باباجان، گورستانهای لرستان و پشتکوه، زیویه، حسنلو و سنجاق های قفلی دوره آشور نو مشابهت هایی دارند و تاریخ 800-700 ق.م را برای آنها پیشنهاد می کند.با توجه به اهمیت ویژه ی این یافته ها که در تعیین گاهنگاری نسبی مجموعه آثار مکشوفه محوطه ها دارند؛ در این مقاله ضمن معرفی و مستند نگاری این سنجاق ها، آنها را با نمونه های مشابه هم دوره، به مقایسه و بحث خواهیم گذارد. در این پژوهش از رویکرد «توصیفی و تحلیلی» استفاده شده است که از ابزار «گردآوری داده» شامل: «مطالعات کتابخانه ای و استفاده از سایتهای معتبر اینترنتی» و اطلاعات پیرامون موضوع می باشد.

سنجاق قفلی، فیبولا، حسنلو، لرستان، عصر آهن