محمدجعفر یوسفیان کناری - استادیار ادبیات نمایشی، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،ایران
زهره قلی پور - دانشجوی کارشناسی ارشدادبیات نمایشی، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،ایران

پژوهش حاضر برآنست تا براساس الگویی که یاکوبسن پیرامون کارکردهای زبانی طرح میکند به بررسی گفتار نمایشی در دونمایشنامهی ایرانی ، بپردازد. تکگویی و گفتوگو دو قالب اصلی گفتار نمایشی هستند که در فاصلهی میان آندو، طیفی از انواع گفتار استقرار دارد. ایندو فرم گفتاری، ابعادی از همدیگر را بازتاب میدهند تا جاییکه در مواردی میتوان به تداخل آنها اذعان نمود. بهرهگیری از آموزههایدر » خودشخصیتپردازی « یاکوبسن روشی است برای درک اینکه دریک متن ادبی کدام فرم گفتاری غالب است. از سویی تشخیص میزان قالب گفتار)تکگویی و دیالوگ( بنابردستهبندی که فیستر از آن ارائه میدهد، راهکاری برای شناخت وجه تکگویانهی گفتار ) در قالبروایت یا حدیثنفس(در متن نمایشی است. ادغام معیارهای یاکوبسن و فیستر، موجبات درکی جامعتر از فرم تکگویی را فراهم میکند.تلاش برآناست تا از خلال بهکارگیری مقولات مزبوردردو نمایشنامه از محمدچرمشیر به این پرسش پاسخ داده شود که در فرم تکگویی کدام کارکردهای زبانی)براساس الگوی یاکوبسن( بیشتر بهکار گرفته میشوند،ودیگرآنکه چگونه میتوان با بهرهگیری از دستهبندیفیستردرانواع خودشخصیتپردازی،بهتشخیص سویههای تکگویانه وانواع آن در گفتوگو نایل آمد؟ نتایج تحقیق نشان میدهد در تکگوییو بهویژه حدیثنفس، کارکرد عاطفی زبان غالب میشود و سخن به ابزاری برای ترسیم شخصیت گوینده)خودشخصیتپردازی( تبدیل میشود

کارکردهای زبانی، گفتار نمایشی، تکگویی، حدیثنفس، خودشخصیتپردازی