زهرا رهبرنیا. - دانشیار دانشکده هنر دانشگاه الزهرا
زهرا سلطانی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه الزهرا

تعزیه نمایش آیینی-مذهبی است که در فرهنگ ایران شیعی شکل گرفته است. درباره زمینه های تاریخی و ساختار تعزیه و حتی درباره عناصر هنری این نمایش از جمله موسیقی و عناصر نمایشی آن مطالعات متنوعی انجام شده است اما در زمینه های جامعهشناسی این نمایش کمتر تحقیقاتی علمی به عمل آمده است. ضرورت این پژوهش در اینجاست که تا کنون به هنر بودن یا نبودن تعزیه ، تبیین نقش مخاطب در اجرای مراسم تعزیه ، از منظر نظریه های متأخر در جامعه شناسی هنر توجه نشده است و این پژوهشمی تواند در به کار گیری نظریه نهادی هنر دیکی در پژوهش های جامعه شناختی راه گشا باشد. این پژوهش در پی پاسخگویی به دوسوال است: 1.آیا از منظر جامعه شناسی هنر با رویکرد به نظریه نهادی هنر ،تعزیه می تواند هنر تلقی می شود ؟ .با رویکرد به ایننظریه ، نقش مخاطب به عنوان یک کنشگر در اجرای تعزیه چیست؟ روش تحقیق تاریخی-توصیفی و تحلیل کیفی جامعه شناسانه است و اطلاعات از طریق اسنادی و کتابخانه ای وهمچنین مشاهده شخصی جمع آوری شده است. اهداف پژوهش شامل: 1.تعیینهنر/غیرهنر بودن تعزیه از منظر نظریه نهادی هنر .تبیین نقش مخاطب در اجرای تعزیه از منظر جامعه شناسی هنر دیکی،است.نتایج پژوهش نشان می دهد: از منظر جامعه شناسی دیکی با رویکرد به نظریه نهادی هنر، ایران دارای بافتار فرهنگی لازم جهتپرورش و پذیرش تعزیه به عنوان هنر را داشته است و به طوری که با تکیه بر ممیزات مشترکی که دیکی برای هنرمند و مخاطب تعریف کرده ، می توان گفت مخاطب در نقش هنرمند ظاهر می شود .

آیین، تعزیه، جامعه شناسی هنر، مخاطب، نظریه نهادی