علیرضا شوهانی - دکتری زبان و ادبیات فارسی، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه ایلام
صفورا بسطامی - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام

یکی از پدیده هایی که از دیرباز مورد توجه شاعران و اندیشمندان در حوزه ادبیات و شعر بوده، مساله «مرگ» و »مرگ اندیشی» بوده است، در این رهگذر نگاه شاعرانی که به نوعی عارف مسلک هم بوده اند، و در زمینه عرفان ساحب سبک و نظر بوده، که نطر این دسته در باب مرگ نسبت به بقیه متفاوت است، در نظر عارفان، مرگ نوعی انتقال از گلشن دنیا به گلشن عقبی است و ترک بدن به خاطر خداست نه دنیا. این گونه نگرش به زندگی ثمره خودسازی است و مرگ از نظر عارف برطرف شدن حجاب هاست. با ورود عرفان در شعر قرن ششم شاهد حضور موضوعات گوناگون در شعر شاعران فارسی زبان شدیم. عرفان در قرن ششم زمینه ای را بیان موضوعات گوناگون اجتماعی فراهم ساخت سنایی سرسلسله ی شاعران صاحب سبک قرن ششم استیکی از موضوعات محوری در اشعار سنایی، تبیین اندیشه مرگ و حیات به ویژه سیمای مرگ است، که بی گمان قبل از او کسی چشم اندازهای گوناگون آن را، بدین زیبایی در شعر فارسی تصویر نکرد. و سنایی آن را به حدی از کمال رسانده که بزرگانی چون عطار و مولانا هم، بدان نایل نشده اند. در این پژوهش توصیفی تحلیلی به بررسی موضوع «مرگ اندیشی» از دیدگاه سنایی پرداخته شده، و در یک جمع بندی می توان گفت که، از نظر حکیم سنایی، مرگ پایان زندگی نیست؛ بلکه دروازه زندگی ابدی و جاودانه است. هدف از زندگی دنیا جز این نیست که انسان را برای یک زندگانی کاملتر و ابدی آماده کنند. همچنین از ابیات سنایی در رابطه با تفکر به مرگ می توان نتیجه گرفت که در نگاه سنایی، میان دنیاداری و دین داری، دنیاگرایی و آخرت جویی، تناسبی وجود ندارد.او در بعضی از ابیات به صراحت بیان می کند که دنیا و آخرت، دو ضد یکدیگرند و باید دنیا را رها کرد و به آخرت رسید.

مرگ، مرگ اندیشی، سنایی عزنوی، مرگ ارادی، عرفان