معصومه بخشی زاده - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فردوسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. مشهد. ایران

آن چه در دستورهای زبان فارسی مشاهده می شود، نشان از وجود یک ساختار مشخص برای نثر پارسی دارد؛ به این معنی که ساختاری مبنی بر قرار گرفتن فعل در پایان جمله ارائه شده است، با این توضیح افزوده که در برخی از کتب دستور، شرایط خاصی را برای جملات انشائی در نظر گرفته اند که بر اساس آن ، اجزای جمله ؛ یعنی فعل، مفعول ، متمم و ... جابجا می شوند . برخی از دستور نویسان تاریخی نیز ، شرایط خاصی را برای جمله در ادوار گذشته؛ یعنی پیش از اسلام در نظیر گرفته اند که بر اساس آن اجزای جمله احتمالاً در گذشته پراکنده بوده اند و رفته رفته در ادوار جدید، ساختار منظمی یافته و ساختار نوین شکل گرفته است. در این پژوهش، که مبنای آن بر متون دستور پارسی از طرفی ؛ و متون و دستنوشه های موجود به زبان های پارسی، اوستایی، پهلوی و ... از کتیبه های موجود در آثار تاریخی تا آثار علمی ادبی معاصر بوده است، یک نتیجه ی جدید در مورد ساختار جمله - در زبان پارسی کشف شده و آن اینکه، دو ساختار متفاوت جمله در زبان پارسی وجود دارد ؛ ساختار اول که عمدتاً در نثر فنی به کار گرفته شده است و ریشه های آن به اندرزنامه های پارسی می رسد، همان ساختاری است که دستور نویسان به آن استناد کرده اند که فعل در پایان جمله قرار می گیرد و به اصطلاح جمله ی دستورمند نامیده می شود ؛ و ساختار دوم، ساختاری است که اجزای جمله ساختار متفاوتی دارد که بر اساس آن، مفعول و متمم ، گاه پس از فعل به کار می رود

جمله، زبان پارسی، اجزای جمله، دستور، دو ساختار جمله