حمیدرضا نیکوقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد
حامد کامل نیا - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی و هنرهای اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

در روند اشاعه جهانی شدن و نفوذ فرهنگهایی که از پشتوانه و توسعه برخوردارند، معماری در جهان سوم و در کشورهای اسلامی در جست وجوی راهی برای تعامل با جهان، حرکت در مسیر جهانی شدن و در عین حال حفظ هویت و ارزشهای اصیل خود میباشد. هوشیاری، استقلال-طلبی و بینشهای جدید اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در این کشورها موجب شده است تا حفظ فرهنگ خودی را به عنوان یک اصل پذیرفته و دربرابر کلیه آرمانهای وارداتی غرب و دنیا حرف خود را داشته باشند. ارتباط میان فرهنگ، هویت و معماری ارتباطی پیچیده و چندلایه است، اما میتوان گفت اثری که برای حفظ فرهنگ خودی تلاش مینماید اثری هویتمند است. از طرفی با توجه به عنصر هویت که احساس تعلق خاطر به به مجموعهای مادی و معنوی تعریف میگردد و همچنین اهمیت محیط در ایجاد احساس تعلق به مکان، در صورتی که معمار بتواند با توجه بهفرهنگ اصیل مخاطب و با شناخت عوامل محیطی ایجاد کننده احساس تعلق به مکان، فضایی طراحی نماید که در مخاطبان خود تعلق خاطر به وجود آورد، در هویت بخشیدن به اثر، موفق بوده است. زیارتگاهها از جمله اماکن مذهبی در کشورهای اسلامی میباشند که به دلیل داشتن مخاطب از سراسر جهان و قرار گرفتن در حلقه گردشگریمذهبی، نیازمند توجه خاص معماران این کشورها میباشند. در این مقاله سعی شده عوامل ایجاد کننده احساس تعلق به زیارتگاهها که میتواند به هویت بخشی این بناها و معماری کشورهای اسلامی کمک نماید در دو نمونه کربلا و مشهد بررسی شوند

کشورهای اسلامی، هویت، احساس تعلق، معماری شهرهای مذهبی، اماکن متبرکه