ابوالفضل شرافت - دانشجوی کارشناسی ارشد تجارت الکترونیک دانشگاه شیراز - مدیر تعالی شرکت
سیده مرجان مهدوی

امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته تجارت الکترونیکی جایگاه ویژه ای یافته و هر روزه به تعداد کسانی که عملیات بانکی، مالی و حتی خرید و فروش خود را به صورت الکترونیک یانجام می دهند، افزوده می شود. در این میان دریافت و پرداخت قبوض و امکاناتی از جمله اشتراک آب، برق، گاز، تلفن، خدمات بیمه ای و غیره نیز رفته رفته به قلمرو عملیات الکترونیکی و بانک های اینترنتی پا گذاشته است. بررسی های انجام شده در ایالات متحده نشان داده است که در سال 2004 در حدود 40 درصد از مصرف کنندگان قبوض را به صورت Online پرداخت نموده اند. این در حالی است که پیش بینی می شود در سال 2007، بالغ بر 65 میلیون مشترک آمریکایی قبوض خود را از طریق روش های الکترونیکی و مدل تجمع بانکی (شبکه های بین بانکی) پرداخت خواهند نمود که درصد فوق به 95 درصد خواهد رسید. [1] این مقاله با بررسی روش های پرداخت الکترونیکی در کشور و بیان نظرات مشترکین تجاری و خانگی و میزان آشنایی آنها با هر یک از روش ها و میزان استفاده آنها از امکانات و زیرساخت های مرتبط را بررسی می کند. آنچه مورد تأکید و بررسی بیشتر در این مقاله قرار گرفته است، مقایسه بین دو گروه مشترکین خانگی و تجاری در زمینه های مشکلات آنها در پرداخت قبوض به روش سنتی، میزان استفاده آنها از امکانات و تجهیزات نوین و میازن آشنایی آنها با روش های پرداخت غیرنقدی قبوض می باشد. این مقایسه از آن جهت اهمیت می‌یابد که تفاوت بین دیدگاه این دو دسته در استقرار مدل های پرداخت های الکترونیک، برنامه ریزی متفاتی را می طلبد. در پرداخت های الکترونیکی علاوه بر کارت های اعتباری وجوه دیگری از قبیل کارت های هوشمند، اعتباری، چک و حواله های الکترونیکی را می توان نام برد. نقطه مشکتر همه این روش ها آن است که همگی، توانایی انتقال پرداخت از شخصی به شخص دیگر را در داخل شبکه و بدون نیاز به دیدار اشخاص با یکدیگر را دارند. در هر یک از این روش ها معمولاً چهار گروه درگیر هستند: موسسه گشایشگر: بانک یا یک موسسه غیر بانکی که وسیله پرداخت الکترونیکی را به منظور انجام خرید ایجاد می کند. 1ـ مشتری / پرداخت کننده / خریدار : گروهی که پرداخت های الکترونیکی را به منظور خرید کالا و خدمات انجام می دهند. 2ـ بازرگان / دریافت کننده / فروشنده : گروهی که پرداخت های الکترونیکی را طی مبادله کالا و خدمات دریافت می کنند. 3ـ قاونگذار : ارگانی دولتی است که طبق مقررات خاصی فرآیند پرداخت های الکترونیکی را کنترل می کند. نقش کلیدی را در این میان موسسات گشایشگر دارند چرا که مشتریان، حساب های پرداخت الکترونیکی خود را ابتدا از آنها می گیرند. [3,2]