غلامرضا مقامی مقیم - دانشگاه دامغان، ایران، استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده علوم زمین
مهدی حسین زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا برنامه ریزی روستایی دانشگاه پیام نور، واحد گنبد، ایران

روستای دولت آباد شهرستان اسفراین یکی از مناطق گندم خیز استان خراسان شمالی در ایران زمین است. در این منطقه مقدار نزولات جوی پایین بوده و به شدت متغیر است. همچنین با توجه به اقلیم خشک منطقه اسفراین، آب به عنوان یکی از عوامل محدود کننده تولید، نقش مهمی را در تعیین نوع فعالیت های زراعی ایفا می کند. بنابراین ارزیابی آب مورد نیاز گندم پاییزه، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از مدل کراپ وات به تعیین میزان تبخیر و تعرق، بارش مؤثر و نیاز آبی محصول گندم پاییزه در روستای دولت آباد شهرستان اسفراین پرداخته شده است. طول دوره خشکی در منطقه دولت آباد که از اوایل بهار تا اواسط پاییز ادامه دارد، با زمان رسیدن محصول و حساسیت آن به کمبود آن می باشد. لذا در این موقع از سال نیاز به ابیاری تکمیلی است و بناجار بخش اعظم از این مناطق که اکثراً به صورت دیم و آبی کشت می شوند، مجبور به استفاده از آبهای زیرزمینی هستند. بنابراین نتیجه آن افت شدید سطح آبخوان در دشت های دولت آباد است. کاهش نزولات جوی طی سال های اخیر را نیز باید به این مسئله اضافه کرد. سپس با استفاده از مدل کروپ وات به محاسبه تبخیر و تعرق، بارش مؤثر محصول گندم و نیازآبی این محصول مهم در منطقه مطالعه شده پرداخته شد که برای این منظور ابتدا میانگین داده های اقلیمی (حداکثر و حداقل دما، بارش ماهانه، سرعت باد، رطوبت نسبی و تابش روزانه)، سپس الگوی کاشت محصول، نوع خاک، کل رطوبت در دسترس، رطوبت اولیه خاک و ... در مدل وارد شده و در هر مرحله نتایج آن به صورت جدول و نمودار ارائه شده است. بنابر نتایج حاصل از مدل، مقدار نیاز آبی گیاه گندم در طول دوره رشد به میزان 230.7 میلیمتر و بارش مؤثر با 107.9 میلیمتر و همچنینمیزان تبخیر و تعرق گیاه گندم به مقدار 238.6 میلیمتر بدست آمد.

گندم پاییزه، نیاز آب، کراپ وات، روستای دولت آباد