بررسی عوامل موثر بر افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی از اراضی حاشیه دریاچه ارومیه با تاکید بر توسعه پایدار

امنیت و مدیریت آب در بخش کشاورزی مهمترین راهبرد توسعه پایدار کشور است و با توجه به فرآیند توسعه کشور و دگرگونیاقتصاد ملی، بخش کشاورزی به تکیه گاه مهم امنیت و حیات اقتصادی کشور تبدیل شده است . تقاضای روبه رشد جمعیت وضرورت تامین غذا و افزایش تولید، توجه به بخش کشاورزی را بعنوان یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی کشور که نقشزیادی در مدیریت این بخش و تامین مایحتاج کشور دارد، ضروری می سازد . امروزه عملیات کشاورزی و آبیاری در کشور ماایران به قدری عادی به حساب می آید که در بسیاری از موارد کشاورزان فاقد تحصیلات کشاورزی بوده و یا از نظرکارشناسان فنی مربوط استفاده نکرده و در موارد زیادی با استفاده از شیوه سنتی قدیم نسبت به اجرای پروژه های کشاورزیاقدام می نمایند . با توجه به این مطلب که نیاز آب کشاورزی در حال حاضر بیش از 92 درصد مصارف آب کشور را شامل میگردد، راندمان پایین آبیاری باعث تلفات بسیار زیاد آب شده و دلیل این امر آن است که در مقادیر آبیاری قسمت عمد ه آبصرف تبخیر و تعرق شده و تقریبا تلفات عمقی وجود ندارد؛ اما هرچه به مقدار آب اضافه شود بخشی از آن صرف نفوذ عمقیو روان آب و تلفات دیگر می شود . با در نظر گرفتن رشد روز افزون جمعیت و افزایش مصرف آب و با توجه به شرایطجغرافیایی و اقلیمی کشورمان ایران و همچنین کاهش نزولات جوی به واسطه خشکسالی های پی درپی، براساس تحقیقاتیک کمیته ی بین المللی، تا سال 2025 میلادی حدود 8 میلیارد نفر در کشورها و مناطقی زندگی خواهند کرد که وخیمترین وضعیت آبی را داشته و اصطلاحا دچار کمبود مطلق آب خواهند شد . اغلب کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه دراین دسته بندی قرار میگیرند . تا سال ،1400 جمعیت کشور به 120 میلیون نفر خواهد رسید که نیاز غذائی این جمعیت حداقل120 میلیون تن در سال است و اگر بخواهیم با توجه به وضعیت فعلی استفاده از آب، این مقدار را تأمین کنیم ، حداقل به165 میلیارد مترمکعب آب نیاز داریم . متوسط نزولات آسمانی در کشور یک سوم متوسط بارش جهانی (حدود 250 میلیمتردر سال) است. همچنین به جهت وضعیت اقلیمی، میزان تبخیر3 برابر میانگین تبخیر در جهان می باشد . با توجه به آنکهسهم عمده ای از منابع محدود آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می گردد ، سیاست گذاری برای مدیریت بهینه مصرفآب امری ضروری بوده و به همین دلیل تحقیقات اخیر محققان به منظور صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی ، اصلاحروشهای آبیاری و در نهایت افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی سوق پیدا کرده است . بهینه کردن مصرف آب در کشاورزیو افزایش کارائی مصرف آن که در نهایت می تواند به پایداری سیستم کشاورزی آبی ، به همراه افزایش کیفی و کمی محصولاتکشاورزی منجر شود ، مستلزم بکارگیری روشهای نوین آبیاری است . به منظور بررسی نقش شیوه های نوین آبیاری و استفاده از تجهیزات آبیاری تحت فشار ، تحقیقاتی در روستای یادگارلو از توابع شهرستان نقده که در حاشیه دریاچه ارومیه قرار گرفتهاست طی سال 1393 انجام شد . برای کاهش فشار بر منابع آب شیرین کشور ، عزمی ملی،همه توان مادی ومعنوی کشوررا باید به عرصه بیاورد وهمه راههای ممکن از جمله بهره برداری گسترده از سیستم های آبیاری تحت فشار، استفاده از منابعآب شور . توجه به آب مجازی و . . . باید در دستور کار قرار گیرد . از آنجا که سهم بالای مصرف آب در بخش کشاورزی،کشور را با بحران کم آبی مواجه کرده در حال حاضر پتانسیل آبی کشور دیگر پاسخگوی نیازهای روبه رشد تقاضای آب دراین بخش نیست لذا مدیریت منابع و بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی تنها راهکار مقابله با بحران کم آبی است.

کلیدواژه ها:

مدیریت بهینه مصرف آب ، اصلاح روشهای آبیاری ، آب شیرین ، سیستم های نوین آبیاری ، منابع آب