معصومه محمدنژاد - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

طنز گونه ای ادبی است که با دیگر گونه های شوخ طبعی از جمله هجو، هزل و مطایبه پیوندهای مشترک و ناگسستنی دارد. به همیندلیل طنزپژوهانی که در تعاریف خود سعی داشته اند بین طنز و واژگان پیرامون آن تفکیک و مرزبندی دقیق قائل شوند، معمولاً دچاراغتشاش و سر در گمی شده اند؛ بویژه اینکه میان طنز در معنی سنتی آن با طنز مدرن تا حدودی تفاوت است. زبان طنزآمیز برخی ازمتون عرفانی، منعکس کننده اوضاع اجتماعی و فرهنگی حاکم بر روزگار آفرینش خود هستند، ابزاری ادبی برای عصیان در برابر جامعه وتبلیغ باورهای درست از طریق نقد باورهای نادرست است. سلطان الاولیا و الاقطاب تاج المعشوقین، شمس الدین والحق، محمدبن علی بنملک تبریزی (ت 582 ه.ق) است که از دریچه های مختلف می توان به اثر او نگریست، از جمله طنز را در اثر وی بررسی کرد. شمستبریزی مفهوم را با لحن های متفاوت و بالاخص الحان طنزآمیز و مفرح به مخاطب منتقل می کند. در این پژوهش پس از گفتاری کوتاهدرباره چیستی طنز، سعی شده است که با توجه به طنز موجود در ادبیات کلاسیک، این مقوله را در مقادت شمس بررسی کنیم و به چندهدف برجسته وی نظیر طنز در نکوهش صوفیان ریایی، تعریض به عارفان، جنبه تعلیمی هزل، روحیه شاد شمس، بی رنگی در مرحلهکمال، و طنز در نبرد با مفاسد اجتماعی اشاره کنیم.

مقادت شمس تبریزی، طنز، اعتراض، اصلاح، ادبیات عرفانی