نریمان شیوندی چلیچه - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری
اصغر حیدری گوجانی - کارشناس ارشد معماری

هانس بوبک جغرافیدان اجتماعی اتریشی با ارائه نظریه سرمایه داری بهره وری و اعتقاد به اینکه این نظریه برای سده هیجدهم و نوزدهم شرقاسلامی کاربرد دارد، براین نظر است که از طریق ائتلاف حاکمیت وشهر، و بواسطه مناسبات استثماری شهرباروستا، مازاد اقتصادی جامعه روستاییبه شهرها منتقل می شود و همین امر سبب توسعه نیافتگی روستاها می گردد. نتیجه این فرض این می شود، که شهرها باید توسعه یابند. مسئلهاین است که پس چرا توسعه شهری (توسعه اقتصادی شهری) وهمچنین توسعه ملی رقم نخورده است و بررسی ها نشان دهنده این هستند.بهدلیل شکل گیری و رشد و توسعه شیوه تولید سرمایه داری وابسته در کشور و قرارگرفتن کشور در وضعیت وابستگی و تهیه و تولید کالاها و موادخام در بخش کشاورزی برای تأمین نیازهای اقتصاد سرمایه داری جهانی، ارزش افزوده و مازاد اقتصادی کشور از طریق شهرها به خارج از کشورصادر می شده است بنابراین، شیوه تولید سرمایه داری با تجاری کردن محصولات کشاورزی از طریق شهرها این مازاد را به کشورهای سرمایهداری صادر می نمود ولی شهرها خود بی نصیب از این مازاد اقتصادی بودند. بنابراین توسعه نیافتگی روستایی را باید در وضعیت وابستگی اقتصادکشور به اقتصاد جهانی سرمایه داری و خروج مازاد اقتصادی جستجو نمود و نه در مناسبات روستاها با شهرها. شهرها نیز در دوره قاجاریه، خودمورد استثمار شهرهای کشورهای سرمایه داری مرکز قرار دارند و رشد ظاهری و فیزیکی آنها ناشی از ایفای نقش برای سرمایه داری مرکزاست.نکته ای که مهم است این است که این نظریه، وجود شیوه تولید سرمایه داری و وابسته بوده نظام اقتصادی کشور به اقتصاد سرمایه داریجهانی و به دنبال آن خروج ارزش افزوده تولیدی و مازاد اقتصادی کشور را به فراموشی می سپارد.پس برآن شدیم که براساس شیوه جمع آوریداده ها از طریق کتابخانه و اینترنت و مجله های علمی مناسبات روستا- شهر و دلایل توسعه نیافتگی ایران را در دوره قاجاریه بررسی نماییم.

مناسبات روستا- شهر، توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی، تجاری شدن کشاورزی، ایران در دوره قاجاریه