رضا عابدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات خراسان رضوی، گروه عمران، نیشابور، ایران
سید مجتبی موحدی فر - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور، گروه عمران، نیشابور، ایران

یکی از مهم ترین عوامل در پیشرفت حمل و نقل شهری، ساخت و توسعه تونل های شهری است. مهم ترین نکته ای که قبل از ساخت چنین تونل های باید مد نظر باشد، اثرات احتمالی ساخت این گونه تونل ها بر سازه های زیرزمینی مجاور است. از جمله این سازه ها می توان به شمع های موجود در ساختمان های اطراف اشاره نمود. حفر این گونه تونل ها باعث ایجاد تغییر مکان جدید و تغییر در نیروی های داخلی شمع ها می شود. این تغییرات می تواند باعث ایجاد خرابی های زیادی در منطقه گردد. از همین جهت بررسی اثرات حفر تونل بر شمع ها بسیار اهمیت قرار دارد. با توجه به وجود شمع ها نمی توان مدل را به صورت دو بعدی در نظر گرفت، مدل سازی با استفاده از المان محدود سه بعدی و با نرم افزار plaxis 3d tunnel انجام می گیرد. در این مدل سازی سعی می شود شرایط حفاری به صورت واقعی در نظر گرفته شود. در این مدل سازی فاصله زمانی بین حفاری تونل ها در نظر گرفته می شود تا نتایج واقعی تر باشد. بررسی ها نشان می دهد که حداکثر نیروی محوری فشاری ایجاد شده در شمع، به طور عمده بعد از عبور ماشین های حفار از مقابل شمع ایجاد می شود. تغییرات لنگر خمشی در مقطع عرضی متناظر با افزایش تغییر مکان افقی شمع به طور افزایشی است و پس از عبور سپری به حداکثر مقدار خود می رسد. لذا باید ضرایب اطمینانی برای شمع ها در نظر گرفت تا موجب خرابی نشود.

تونل های دوقلو، شمع، روش المان محدود سه بعدی، ظرفیت باربری