حسینعلی رنگ کوی - عضو هیات علمی گروه بهداشت حرفه ای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
هما رحیمی - کارشناس بهداشت حرفه ای
امیر محمدی - متخصص طب کار

امروزه نوبت کاری در بخش های مختلف صنعت ، معدن ، کشاورزی وخدماتی و زیر مجموعه آنها از جمله بنادر و کشتیرانی یکی از عوامل مهم استرس زا در محیط کار می باشد . که می تواند منجر به بروز بیماری های قلب و عروق ، گوارشی ، روحی – روانی ، ح وادث و در نهایت کاهش بهره وری گردد .یکی از پارامترهای اثر گذار بر سازگاری با شیفت کاری ، زمانبندی شیفت کاری است و یکی از فاکتورهای زمانبندی شیفت کاری ، سرعت گردش آن است . در واحد تولیدی مورد مطالعه از زمان بهره برداری در سال 1370 تا سال 1379 گردش نوبت کار ی بصورت 3،3 و 3 بوده است . که برای کاهش استرس استرس ناشی از شیفت کاری این نظام به نظام 2،2 و 2 تغییر یافت که این امر زمینه ای را جهت مطالعه فراهم آورد . به منظور بررسی تاثیر این تغییر الگو ، متغیرهای شاخص توده بدن ( BMI ) کلسترول ، قند خون ، فشار خون سیتولیک و دیاستولیک ، حوادث و بروز بیماری گوارش قبل و بعد از تغییر برنامه زمانبندی شیفت کاری یعنی سالهای 1379 و 1380 مورد بررسی قرار گرفت . مطالعه از نوع گذشته نگر مقایسه ای می باشد . جمعیت کل کارگران خط تولید به تعداد 263 نفر بوده است . حجم نمونه با توجه به α =0/050 و β=0/2 و میانگین متغیرها در نمونه پیش آزمون 83 نفر در نظر گرفته شد . روش نمونه گیری سیستماتیک بوده و برای جمع آوری اطلاعات نیز از پرونده پزشکی افراد استفاده شده است . داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS تحت Windows مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت . میانگین متغیرهای کمی با آزمون pair sample T-test و متغیرهای کیفی با آزمون مجذور کاری از نوع McNemar در سالهای 1379 و 1380 مورد مقایسه قرار گرفت نتایج حاکی از وجود اختلاف معنی دار بین متغیرهای کلسترول P=0/037 فشار خون دیاستولیک P=0/009، اختلال روحی – روانی P=0/008، اختلال گوارشی P=0/012 و حوادث P=0/021 در مقایسه بین سالهای 1379 و 1380 بود . بطوری که بر خلاف انتظار میانگین مقادیر متغیرهای فوق در سال 1380 افزایش معنی داری داشته است . در سایر متغیرهای مقایسه شده در سال 1379 با 1380 با وجود افزایش میانگین ، اخت لاف معنی داری مشاهده نشده است . همچنین بین متغیرهای سیگاری بودن و عوارض روحی روانی در سالهای 1379 و 1380 و نیز بین سیگاری بودن و بیماری گوارشی در سال 1379 رابطه معنی داری مشاهده شد P<0/05 می توان نتیجه گیری کرد تغییر نظام شیفت کاری پس از یک سال نه تنها تاثیری در کاهش استرس نداشته بلکه بعلت افزایش سرعت چرخش شیفتها حتی افزایش عوارض هم دیده شده است .

نوبت کاری ، بیماری ها ، حوادث