بیژن بیدآباد - پژوهشگر
محمود الهیاری فرد - کارشناس اداره تحقیقات و برنامه ریزی بانک ملی ایران

تبعات مالی، اقتصادی و اجتماعی بانکداری الکترونیک حاکی از افزایش کارائی و اثربخشی این فناوری دارد، حال آنکه با ورود فناوری اطلاعات در حوزه بانکداری، ریسکها و در نهایت ضرر و زیانهائی نیز متوجه بانکدارن و مشتریان خواهد شد. بانکهای پیشرو و مبتنی بر فناوری‌ در استقرار و ارتقاء Core banking خود یکپارچه‌سازی اطلاعات را حتی به خارج از حوزه منابع سازمانی گسترش داده‌اند، بطوریکه خصوصیات Core banking نظیر پردازش تمامی فرآیندها از ابتدا تا انتها، Real time، 7×24، قابل توسعه، غیروابسته به سکوی نرم‌افزاری، چند زبانه، چند ارزی، حمایت از مقررات و استانداردهای بین‌المللی، قابلیت بومی شدن و همچنین دارا بودن استاندارهای J2EE و یا .NET را شامل می‌شوند. این راهکارها تقریبا قابلیتهای مشابهی را ارائه می‌نمایند و علاوه بر آن می‌بایست سازوکارهای مدیریت انواع ریسک‌های بانکداری را از جمله ریسکهای عملیاتی بانکداری الکترونیک در ابعاد درون سیستمی همچون قطع و اختلال در سیستمها، متوقف شدن و اختلال در کانالهای دیجیتالی، و یا برون سیستمی چون نفوذهای غیرمجاز به سیستم‌های اطلاعاتی، دزدیده شدن کارتهای بانکی، جعل هویت، Phishing، Pharming،Skimming را شامل شود. این مقاله ضمن بررسی ادبیات نظری مدیریت ریسک عملیاتی بانکداری الکترونیک با مطالعه موردی بانک ملی ایران بعنوان نمونه‌ای از بانکهای تجاری ایران سعی دارد تا هزینه سربار ناشی از توقف دستگاه‌‌های خودپرداز طی سال84 را برآورد نماید. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق بطور متوسط هر دستگاه خودپرداز 32 روز از 365 روز سال را بدلائل مختلف فنی چون کاست پول‌گذاری (76%)، چاپگر مشتری (17%)، کارتخوان (4%)، چاپگر ژورنال (3%) متوقف می‌باشد،که هزینه سربار هر تراکنش از طریق دستگاه خود پردازکه ناشی از این توقف می‌باشد به قیمتهای سال 84 معادل630 ریال برآورد شده است. مجموع هزینه‌های سربار ناشی از متوقف شدن دستگاههای خودپرداز در سال 84 حدود 42 میلیارد ریال بالغ می گردد.

ریسک، ریسک عملیاتی، مدیریت ریسک، فناوری اطلاعات، بانکداری الکترونیک،‌Phishing ،Skimming،Pharming ، Core banking