مرضیه اطهاری نیک عزم - استادیار زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

ضربالمثلها گونهٔ خاصی از گفتمان هستند که مانند اصطلاحات عمل می کنند و با وجود فراوانی لغات، در آنها یک واحد ثابت معنایی به وجود آمده که حتی مفهوم آن از نظر معناشناسی غیر قابل تغییر و از پیش تعیین شده است. اما مسئله ای که قابل توجه و تأمل به نظر میرسد این است که با شنیدن ضربالمثل و یا خواندن آن، مخاطب در چه زمانی در گفته پردازی قرار می گیرد؟ چگونه ضربالمثلها قادرند زمان متفاوتی مانند زمان حالتی را خلق کنند؟ با توجه به اینکه عمل گفته پردازی پویا است و هر پویایی ای باید دارای بعد زمانی باشد، چگونه مخاطب ضربالمثل، در این تعامل گفتمانی می تواند در وضعیت جدیدی قرار بگیرد؟ روشی که ما برای پاسخ به این سؤالات برگزیدهایم، روش نشانه- معناشناسی است که فونتنی، برتراند، بورد رن و دیگر نشانه شناسان مکتب پاریس، در چند سال اخیر تحت عنوان «نظام زمانیت در گفتمانها» مطرح کردهاند. با تکیه بر این روشی و همچنین با استفاده از فلسفهٔ پیلارشناسی، نظام زمانی ضربالمثلها را تحلیل خواهیم کرد. هدف از پژوهشی حاضر این است که نشان دهیم چگونه مخاطب ضربالمثل می تواند از وضعیت انفصال وجودی به وضعیت اتصال حالتی که عامل تجربه آن را ایجاد میکند، انتقال یافته و در سطحی از آگاهی و شناخت قرار بگیرد که بتواند «اکنون» را درک کند و همچنین تبیین این مسئله که چگونه زمان دستوری میتواند در این نوع گفته ها که اغلب «زمان حالی» است، دخالت داشته باشد.

ضربالمثلی، گفته پردازی، زمان، انفصال وجودی، اتصال حالتی