رضا وحیدزاده - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
اصغر محمدمرادی - عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران
مریم شعبانپور - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

بناهای تاریخی به عنوان نمادی از تمدن بشریت می باشند و سیر تحول فرهنگ را نشان می دهند. از این رو مطالعه بناهای باارزش تاریخی در شناخت ریشه های هنر بومی ایرانی - اسلامی ضروری به نظر می رسد. در این مقاله شیوه تزیین کاشی کاری در یکی از مسجد مدرسه های دوره قاجار که تاکنون کمتر مورد مطالعه قرار گرفته، بررسی شده و با الگوهای رایج تزیین این نوع بناها که بیشتر توسط پژوهشگران معرفی شدند، مقایسه گردیده است. برای این منظور کاشی کاری مدرسه خانم آثار مربوط به سه بنای مشابه در مناطق هم جوار که بیشترین شباهت ظاهری را به آن داشتند یعنی مدرسه سردار قزوین، مسجد جامع زنجان و مدرسه سپهسالار قدیم تهران از نظر نوع نقوش،شیوه اجرای تزیین و رنگ بندی اثار مقایسه گردیده است. این مقایسه نشانگر ویژگی های متفاوت تزیین کاشی کاری مدرسه خانم نسبت بسیاری از مسجد - مدرسه های شاخص به ویژه در تهران و اصفهان است که بیشتر مطالعه و معرفی شده اند. بخشی از این ویژگی ها را در مطابقت با نمونه بناهای مشابه در منطقه زنجان و قزوین می توان معرف یک نوع الگوی منطقه ای دانست. بخش دیگری از این ویژگی ها منحصر به نمونه مسجد - مدرسه خانم هستند که از آن جمله به کاربرد وسیع و پیچیده فن معقلی و همچنین کاشی های برجسته دارای نقوش تجریدی می توان اشاره نمود.

مسجد،مدرسه،قاجار،زنجان،کاشی کاری