مریم الله پناه - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی (اقتصاد فضا) دانشگاه تهران
زهرا ملک جعفریان - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی (مدیریت توسعه پایدار روستایی) دانشگاه تهران
ملیحه شهبازی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی (مدیریت توسعه پایدار روستایی) دانشگاه تهران
فاطمه ثابت قدم - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی

موضوع پژوهش حاضر پیرامون نقش گردشگری دینی در اقتصاد کشورهای مسلمان و ایران است. هدف اصلی این پژوهش آن است که دریابد با توجه به استعداد و توانایی کشورهای مسلمان از جمله ایران در بعد گردشگری دینی و مذهبی، آیا این کشورها توانستند در این زمینه موفق عمل کنند و در این زمینه جایگاهی در خور برای خود دست و پا کنند. این مقاله با تأکید بر منابع کتابخانه ای و اسنادی موجود به بررسی نقش گردشگری دینی در اقتصاد کشورهای مسلمان و ایران می پردازد. به دلیل اهمیت موضوع تحقیقات گسترده ای در این زمینه صورت گرفته، از جمله: نهاوندی و نعمتی (1389) به بررسی تهدیدها و فرصت های گردشگری زیارت در ایران پرداخته اند و بر تشکیل بازارهای مختلف با توجه به وابستگی مذهبی گردشگران تأکید کردند، وارثی و حیدری سورشجانی (2010) نقش گردشگری اسلامی در همگرایی کشورهای اسلامی را مورد بررسی قرار داده و دریافتند این نوع گردشگری می تواند اقتصاد وارداتی کشورهای اسلامی را تغییر دهد. طبق بررسی های به عمل آمده، نتایج پژوهش نشان می دهد که کشورهای اسلامی از جمله عربستان و مالزی توانستند تا حدود زیادی در زمینه گردشگری دینی موفق عمل کنند، اما ایران، در این زمینه با توجه به توانایی بالایی که دارد در مقابل دیگر کشورهای دنیا چندان موفق عمل نکرده و متاسفانه در بین کشورهای مسلمان هم ایران ضعیف ترین عمل کرد را داشته و جایگاه شایسته ای در جذب گردشگر بخصوص گردشگری دینی ندارد. کارشناسان معتقدند که ایران توان جذب 5 میلیون گردشگر در سال را داردف که بخش عمده ای از آنان می توانند گردشگران دینی باشند. زیرا در ایران بقاع متبرکه، بارگاه امام معصوم، امام زاده های بزرگوار، کلیساها و حتی مکان های مذهبی برای دیگر ادیان الهی هم وجود دارد، اما به علت عدم برنامه ریزی درست که مهمترین عامل ناکارآمدی گردشگری در کشور است این امر محقق نشده است.

گردشگری دینی، گردشگری اسلامی، گردشگری زیارت، بقاع متبرکه، کشورهای مسلمان