احمدرضا تورانی - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.
امیرحسین جمشیدی - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.

معماری معاصر ایران همگام با عصر پیشرفت سریع تکنولوژی، علم و ارتباطات تغییرات عمیقی را تجربه نموده است. که این تغییرات در هر دو جنبه ی هویت و کالبد معماری تاثیرگذار بوده است. در این میان با افزایش سریع جمعیت و رشد سریع شهرها، پیش بینی و برنامه ریزی حول مسائل توسعه ی شهری اهمیت ویژه ای یافت و برنامه ریزی در قالب طرح های جامع و تفصیلی برای شهرها بوجود آمد. با وجود قدمت زیاد شهرسازی در ایران، سابقه ی تهیه ی طرح جامع به سال 1345 باز میگردد. همچنین در کنار ضوابط و مقررات مصوب طرح های جامع و قوانین مصوب و ضوابط و مقررات دیگر ارگان ها نیز بر معماری دوران معاصر تاثیر گذار بوده اند. بافت مسکونی قسمت عمده ی ساخت و ساز شهر را شامل می شود و بیش از هر عرصه ی دیگر بنا بر ابعاد زمین و جریان تفکیک زمین و قوانین ساخت و ساز بنا از ضوابط و مقررات مصوب ارگان ها تاثیر می پذیرد. این جریان موثر بر معماری در حالی است که بعضاً ضوابط و مقررات مصوب ارگان های مختلف با هم مغایر و هر یک به نحوی بر کالبد معماری معاصر تاثیرگذار بوده است و این در حالیست که برخی جنبه های معماری سنتی ایرانی واجد ارزش های اسلامی در راستای توسعه پایدار مورد توجه قرار نگرفته اند. در این پژوهش با مطالعه نمونه واحد های مسکونی ساخته شده در زمان ابلاغ مصوبه های اولین طرح جامع، به بررسی نحوه ی تغییرات و ویژگی های کالبدی معماری مسکونی معاصر متاثر از ضوابط و مقررات مصوب ارگان ها پرداخته شده است. در نتیجه به تشریح این مسئله که تحت تاثیر محدودیت ها و ضوابط مصوب ارگان ها، برخی از عناصر فضایی کارآمد سنتی معماری ایران از کالبد معماری معاصر حذف و همچنین برخی دیگر که واجد کیفیات ارزشمند ایرانی اسلامی در فضاهای مسکونی معاصر بوده اند قابل استفاده نمی باشند، پرداخته شده است.

ضوابط و مقررات، طرح جامع، کالبد معماری مسکونی، معماری معاصر، شیراز