اسداله جوع عطا بیرمی
ناصر حسین زاده گویا

میدان مغناطیسی زمین به شکل پیجیده ای نسبت به زمان و مکان تغییر می کند. تغییرات زمانی میدان مغناطیسی شامل تغییرات آهسته و تغییرات زودگذر است. این تغییرات به طور پیوسته بر روی مغناطیس نگارها ثبت می شوند.یکی از تغییرات زودگذر که بر روی مغناطیس نگارها شکلی مانند منحنی گوسی دارد bay نامیده می شود. دوره تناوب bay ها از چند دقیقه تا چند ساعت( 2 تا 4 ساعت)و دامنه آنها نیز از ده تا چند صد گاما متغیر است.bayهاعموماً در روزهای آرام و توام با ریز تپهای مغناطیسی Pi1 و Pi2 بوقوع می پیوندند bay ها فرایندی دو مرحله ای هستند. اولین مرحله را bay آغازین و مرحله بعدی را bay اصلی می نامند. در این مقاله یک بررسی آماری بر روی bay های ثبت شده در رصدخانه مغناطیسی تهران با عرض ژئومغناطیسی 35/73N و طول ژئومغناطیسی 51/38E در فاصله زمانی 1971 تا 1980 بر اساس زمان وقوع، شدت و جهت، و وقوع آنها در فصول ژئو مغناطیسی صورت گرفته است. رابطه آنها با لکه های خورشیدی و وفان های مغناطیسی نیزبررسی شده است. با بررسی این رویدادها تاخیر زمانی بین دو مرحله در گستره 10 تا 30 دقیقه به دست آمده ولی تاخیر زمانی غالب حدود 20 دقیقه است. بیشینه ی عددی این رویدادها در نیمه شب با شدت متوسط و مثبت به دست آمده و بیشترbay ها در اعتدالین و انقلاب زمستانی رخ داده اند. با توجه به نوع رویدادهای ثبت شده می توان گفت که جریانهای بازگشتی، جریانهای غالب هستند. رابطه ی تعداد توفان های مغناطیسی و لکه های خورشیدی با تعداد bay ها به صورت یک رابطه ی معکوس حاصل شده است. اهمیت مطالعه bay ها دراین است که این رویدادها (وسایرآشفتگی های میدان مغناطیسی) سبب القا جریانهای الکتریکی به درون بخش هایی از پوسته و گوشته می شوند که این جریان ها نیز به نوبه خود میدان های مغناطیسی را ایجاد می کنند که بر روی سطح زمین قابل اندازه گیری هستند. نسبت میدان های داخلی و خارجی معیاری ازپاسخ الکترومغناطیسی محیط است که با روش هماهنگ های کروی می توان آن را تعیین و در نهایت هدایت الکتریکی آن بخش از زمین را به دست آورد.

تغییرات زودگذر، ریزتپ، شفق قطبی، رصدخانه مغناطیسی، الکتروجت،فصول ژئومغناطیسی،منحنی گوسی