محمدعلی مشهدی آقاپور - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران-ژئودزی دانشگاه آزاد اسلامی اهر
توحید ملک زاده - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهر

با توجه به اینکه سرزمین ایران در بخش میانی کوهزاد آلپ- هیمالیا قرار گرفته استف به عنوان منطقه ای با تکتونیک فعال و زلزله خیز شناخته می شود که وضعیت توپوگرافی فلات ایران، وجود و تعداد گسل های فعال، توزیع زمین لرزه های متعدد موید این واقعیت است. در زمینه رفتارسنجی ژئودتیکی تغییر شکل پوسته زمین در اثر حرکات تکتونیکی مطالعات گسترده ای در قرن حاضر در بیشتر نقاط جهان انجام گرفته است. شاهد این امر ایجاد شبکه های مختلف از ایستگاه های GPS به منظور مطالعات ژئودینامیکی است. در ایران نیز در طول دهه گذشته شبکه های GPS متعددی ایجاد گردیده که منجر به تعیین بهتر بردارهای سرعت بیانگر تغییر شکل در منطقه گردیده است. مناطقی که تحت پوشش میدان های سرعت GPS می باشند عبارتند از نواحی کوهستان زاگرس، البرز، مناطق شمال غرب و شمال شرق ایران، ایران مرکزی و حاشیه تنگه هرمز در استان هرمزگان. با استفاده از مشاهدات بردارهای سرعت، تنسور استرین محاسبه گردید، اما مشکلی که این تنسور دارد وابستگی شدید آن به سیستم مختصات است. بدین منظور پارمترهای اسکالر برگرفته از تنسور استرین مانند کرنش برشی، اتساع و دوران را که بیانگر وضعیت ژئوفیزیکی منطقه می باشند جهت تفسیر مختصات است.بدین منظور پارامترهای اسکالر برگرفته از تنسور استرین مانند کرنشی برشی، اتساع و دوران را که بیانگر وضعیت ژئوفیزیکی منطقه می باشند جهت تفسیر و ارائه نتایج مدنظر قرار دادیم. با برآورد این کمیت ها نرخ کرنش برشی ماکزیمم با نرخ 1.83x10(-7)/yr بدست آمد. جهت کرنش برشی ماکزیمم نیز همخوانی خوبی با جهت گسلش های متداد لغز منطقه دارد. محاسبه کمیت اتساع نشان دهنده فشارش با ماکزیمم نرخ 5.90x10(-8)/yr می باشد که مؤید برخورد عربستان با اوراسیا بوده و وجود گسلش های معکوس در این منطقه است. نرخ های دوران محاسبه شده نشان دهنده دوران ساعت گرد در البرز غربی و بخش های شمال شرقی زاگرس و منطقه آذربایجان و شرق تنگه هرمز با ماکزیمم نرخ 2.37x10(-6)deg/yr و دوران پادساعت گرد در البرز شرقی و بخش جنوب غربی و غرب تنگه هرمز با ماکزیمم نرخ 1.19x10(-6)deg/yr می باشد. جهت و مقدار نرخ های دوران محاسبه شده، مقاومت پوسته دریای خزر را در مقابل تغییر شکل ناشی از برخورد صفحات عربستان و اوراسیا نشان می دهد.

بردار سرعت GPS، تنسور استرین، اتساع، دوران