زهرا حاتم شیرازی - کارشناس سازه های هیدرولیکی-شرکت مهاب قدس
سیدمحمود برقعی - دانشیار دانشکده عمران دانشگاه صنعتی شریف

افزایش طول رودخانه که با توسعه پیچاب ها همراه است، بوسیله فرآیند کوتاه شدگی رودخانه که متأثر از وقوع میان برهای محلی بر روی پیچاب ها است، جبران م ی شود. پدیده میا نبر در حقیقت فرآیندی است که در طی آن یک رودخانة آبرفتی در مسیر خود، یک پیچاب مشخص را ترک کرده و جریان اصلی را در طول یک مسیر نسبتًا مستقیم تر و کوتاهتری ادامه می دهد. گاهی تحت شرایط مساعد ریخت شناسی رودخانه و جریان عبوری از آن، این پدیده بصورت طبیعی در خم رودخانه ها روی می دهد، اما جهت توسعه و ساماندهی مسیر رودخانه برای کشتیرانی و کنترل سیلاب، بصورت مصنوعی نیز توسط بشر ایجاد می گردد. در میان برهای مصنوعی جهت انحراف جریان از مسیر خم رودخانه به داخل کانال میان بر، می توان از دیوارة نفوذناپذیر از نوع سپرکوبی یا دیوارة خاکی حفاظت شده، و یا دیوارة نفوذپذیر از نوع شمع کوبی استفاده کرد . کاربرد دیوارة شمع کوب به دلیل حجم کمتر مصالح و تعداد کمتر شمع در مقایسه با دی وار سپری فولادی، کاهش اثرات فرسایشی جریان در کف بستر بخاطر تقابل کمتر دیوارة نفوذپذیر در مقایسه با دیوار خاکی حفاظت شده در برابر جریان، امتیازاتی را در بر دارد. با توجه به مطالعات کمی که در زمینة اینگونه میان برها و نحوة انحراف انجام گرفته است، در این تحقیق جهت هدایت و انحراف جریان به داخل کانال میان بر در مقطع مجاور کانال در رودخانه، از یک دیوارة شمع کوب دو ردیفه استفاده شد و عملکرد آن در مقابل خطوط جریان و تأثیر عوامل متعددی نظیر درصد بازشدگی دیوارة شمع کوب، قطر شمعها و زاویة قرارگیری آن نسبت به خطوط جریا ن بر روی عملکرد آن، در مدل بررسی گردید . مدل مورد استفاده براساس یک نمونه واقعی از پیچاب رودخانه و کانال میان بر ساخته شده بود . نتایج آزمایشها با توجه به نسبت دبی انحرافی به دبی کل و نسبت بازشدگی شمعها به بازشدگی دو ردیف شمع از یکدیگر نشان داده شده اند.

پیچاب های رودخانه ای، میا نبر، انحراف جریان، آب شکن شمع کوب، درصد بازشدگی، مدل آزمایشگاهی