حسن حیدرزاده - دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغاندانشکده حقوقگروه حقوق بین الملل
فخرالدین ابوئیه - دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغاندانشکده حقوقگروه حقوق بین الملل

چند نکته شایان ذکر است : نخست این که مبحث حفاظت از محیط زیست و ارتباط آن با تجارت آزاد جنبه های فلسفی،سیاسی و اجتماعیبسیار گسترده ای دارد که باید در همه حال حتی در مباحث تخصصی حقوقی نیز با جدیت مدنظر قرار گیرد.دیگر آن که،باید از پذیرش بی چونو چرای برخی استدلال ها پرهیز و در آنها تأمل نمود،استدلال هایی وجود دارد که برگرفته از مواضع کشورهای پیشرفتهء صنعتی است و درپیشبرد اهداف تجاری و زیست محیطی آنان قابل توجیه و به ظاهر نیز خلل ناپذیر است اما در واقع دور باطلی است که نه تنها به نتیجه و راهحل ملموس،واقع بینانه و متناسب با فرهنگ و تمدن بسیاری از کشورهای در حال رشد،منتهی نمی شود بلکه برعکس،آنها را وا می دارد بر خلافرفتار و فرهنگ ذاتی خود و صرفا به منظور برطرف کردن نیازهای اقتصادی،تدابیری اتخاذ کنند که گر چه متناسب با مقررات بین المللی استاما ج تخریب محیط زیست و منابع طبیعی آنها،فقط برای تنازع بقا آن هم برای یک،دو یا حداکثر سه نسل حاصلی ندارد.نکتهء آخر این کهتعداد پرسش ها بسیار بیشتر از پاسخ ها و راه حلهای قانع کننده است. باید به جای ارائهء پاسخهای متداول که عمدتا نیز نادیده گرفتهمی شوند،پرسش ها را مطرح کرد و در عین حال دانست که پاسخی قطعی برای هیچیک از آنها وجود ندارد و کارآیی آنها صرفا در این است کهانسان را به تفکر وادارد تا شاید از این طریق بتواند به راه حلی مناسب برای آشتی دادن حفاظت از محیط زیست و تجارت آزاد دست یابد

تجاری زیست محیطی ، تجارت جهانی ، تجارت آزاد ، صلاحیت ملی ، توسعهء پایدار