جعفر ضابطیان - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

سرزمین ایران بویژه در استان فارس از توان بسیار زیادی جهت اجرای طرح های آبخیزداری برخوردار می باشد . با توجه به حجم زیاد گستره سرزمین و کمبود اعتبارات دولتی، مشارکت مردم در این چنین امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد . هر چند وجه غالب برنامه ریزی توسعه روستایی بویژه در دهه اول انقلاب اسلامی از طریق برنامه ریزی از بالا به پایین (Up to down Planning) توسط بخش دولتی دلسوزانه و با توجیهات فنی همراه بوده است اما موجب کنار ماندن اکثریت غالب مردم از جریان توسعه و عقیم ماندن توانمندی آنان شده است لذا با توجه به استعدادهای مناسب محیطی کشور در اجرای طرح های آبخیزداری ضرورت بهبود و تجربه روش های جدید در امر برنامه ریزی بویژه در روش های اجرای پروژه های آبخیزداری با مشارکت مردم وجود دارد . با توجه به تجارب سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در حمایت از تشکل های مردمی در مناطق روستایی از جمله در نوایگان داراب، دز کرد اقلید و ... تصمیم گرفته شد در قالب یک طرح مطالعاتی الگویی با رویکرد جدید به مسئله مشارکت مردم د ر طرح های مختلف از جمله پروژه های آبخیزداری توجه شود و نظر به اینکه در حوزه روستایی لپویی شیراز در سال 1380 یک تشکل مردم نهاد تحت عنوان شرکت تعاونی عمران و توسعه پایدار لپویی تشکیل شده بود و اقدامات اولیه این تشکل بیانگر موفقیت آن بوده لذا ضرورت تبیین فرایند مشارکت مردم در تهیه برنامه ریزی توسعه پایدار محلی در این حوزه احساس گردید و در این مقاله به یکی از ابعاد این برنامه ریزی یعنی تکنیک های توانمندسازی در قالب روش تحقیق علمی - مشارکتی (Participatory action Research) پرداخته خواهد شد . آنچه که به عنوان توانمندسازی تشکل های مردمی در حوزه لپویی تاکید شده فعالیت های است از طریق روش های مختلف کیفی از جمله تشکیل کارگاه های ارزیابی مشارکتی روستایی، اقدامات ترویجی و آموزش ها به خود توانی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردم محلی منجر گردیده و آنان را قادر ساخت در فرایند مختلف برنامه ریزی حوزه مشاکت نمایند . این مشارکت شامل مشارکت در تصمیم گیری، مشارکت در تهیه و اجرای برنامه ( بویژه پروژه های آبخیزداری ) و سرانجام مشارکت در سهم بردن از منافع و نگهداری پروژه ها می باشد ارزیابی ها نشان می دهد این اقدامات مشارکتی مردم که در قالب فرایند توانمندسازی صورت گرفته به بهره برداری بهینه و مدیریت محلی حوزه آبخیز لپویی انجامیده است

برنامه ریزی - مشارکت - توانمندسازی - آبخیزداری - توسعه