نگین برخورداری - مدرس دانشکده حقوق، دانشگاه پیام نور واحد قشم
مصطفی مجد - استادیار، دانشکده تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

ایرانیان از بدو ارتباط با کشورهای اروپایی، امتیازاتی به آنها دادند. در اکثر مواقع اعطای این امتیازات یکطرفه بود. یعنی فقط اروپاییان از این امتیازات برخوردار بودند و ایرانیان چنین امتیازات و مزایایی را از اروپاییان متقابلا دریافت و طلب نمی کردند.اعطای این امتیازات از طرف پادشاهان و حکام ایران بدون شناخت ماهیت آن، بود. از جمله این امتیازات، اعطای حق قضاوت کنسولی یا به عبارت آشناتر در روابط بین الملل کاپیتولاسیون بود. به دنبال آن امتیازات پای اروپاییان برای کسب منافع سیاسی تجاری و نظامی به ایران گشوده شد و با گذشت زمان دامنه ی این امتیازات گسترش یافت و اوج آن در دوران قاجار و - با امضای قرارداد ترکمانچای در سال 8181 م/ 8821 ه.ق در ایران برقرار شد.ولی قبل از آن هم در طی فرمانها و قراردادهای منعقده مابین ایران و دول اروپایی نوعی از آن را می بینیم. بررسی کاپیتولاسیون و اصل سرزمینی بودن قوانین و مقررات کیفری در ایران معاصر می تواند پاسخگوی بسیاری از پرسش های تاریخی حقوقی باشد. شناخت آثار حقوقی و سیاسی -کاپیتولاسیون و بررسی ابعاد مختلف آن در قرارداد ترکمانچای و دیگر قراردادها، جهت تلاش برای یافتن ارتباط حقوقی- سیاسی بین کاپیتولاسیون و اصل سرزمینی بودن قوانین و مقررات کیفری،در این نوشتار غالب سایر پژوهش های تاریخی از روش تاریخی تحلیلی با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی بهره گیری شده است ،ضمن شرح ماوقع پیامدها و آثار آن با شفافیت بیشتر از اهداف این مقاله است

کاپیتولاسیون، اصل سرزمینی بودن، ایران