محمد مناف پور - استادیار گروه مهندسی عمران – دانشکده فنی دانشگاه ارومیه
حامد انگاشته - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران – سازه های هیدرولیکی دانشگاه ارومیه

زهکش به عنوان یکی از اجزاء تشکیل دهنده بدنه سدهای خاکی و سنگریزهای وظیفه جمع آوری و زهکش نمودن آب بدنه و پی سدهای خاکی، استهلاک فشار آب حفرهای به هنگام ساخت و پائین نگهداشتن سطح آزاد آب جریان تراوشی در دوره بهره برداری و در نتیجه عدم برخورد خط فریاتیک با شیب پائین دست را بر عهده دارد. در روند طراحی سدهای خاکی زهکش نقش مهمی در پایدارسازی شیب های سدخاکی و فراهم نمودن امکان افزایش شیب های طراحی بالادست و پائین دست سد ، کاهش حجم مصالح به کار رفته در بدنه و اقتصادی نمودن مقطع عرضی سد بازی می نماید، از طرفی به هنگام ساخت نیز تأثیر به سزایی بر روی سرعت عملیات اجرایی سد دارد. زهکش های به کار رفته دارای انواع مختلفی از جمله پنجه سنگی، افقی، دودکشی می باشند. در این تحقیق با اختیار نمودن سدخاکی کبودوال واقع در استان گلستان به عنوان مطالعه موردی به تحلیل تأثیر نوع زهکش برروند نشست های ایجاد شده در بدنه سدخاکی در حین ساخت به کمک نرم افزار المان محدود Plaxis و کاربرد مدل رفتاری موهر – کلمب پرداخته و با لحاظ ساخت مرحله ای سد وکاربرد نتایج ابزاردقیق و آنالیز برگشتی، پارامترهای واقعی مکانیکی مصالح بدنه استخراج گردیده است. با انجام تحلیل های عددی و مقایسه مقادیر نشست ها ، می توان نتیجه گرفت که روند تغییرات و مقادیر جابجایی های کلی، جابجایی های افقی و نشست های قائم در سه مدل با حضور سه نوع مختلف زهکش تقریباً مشابه هم بوده و تنها تفاوت در مقادیر جابجایی های افقی به نسبت مقاطع محور میانی ، پوسته بالادست و پوسته پائین دست مشاهده شده است.

سد خاکی، کبودوال، زهکش، نشست، نرم افزار Plaxis