کامران شهانقی - دانشگاه علم و صنعت ایران دانشکه صنایع
حسن محمدی فر - دانشگاه علم و صنعت ایران دانشکه صنایع

تاریخچه مفهوم «مدیریت ریسک» به قوم بابلیان در قرن18 بیش از میلاد بر می گردد. در لوح حمورابی آمده است: اگر یک بنا خانه ای برای شخصی بسازد، و خانه محکم نبوده، بر سر شخص خراب شود و صاحب خانه را بکشد، سازنده باید قصاص گردد. مدیریت ریسک نه به مفهوم امروزی آن، هموراه نقش مهمی را در طراحی مهندسی طی هزاران سال ایفا کرده است. ریشه لغت«ریسک» واژه لاتین «رسکوم» به معنی«خطر صخره های ساحلی» است. از زمان ابداع واژه مهندس، این افراد به دنبال کاهش ریسک تمامی انواع طراحی ها بوده اند. «تحلیل ریسک» برای اولین بار توسط کمیته تحقیقات ملی آکادمی ملی آمریکا در سال 1983 میلادی تعریف گردید. در آن زمان سه مرحله اصلی تحلیل ریسک به صورت ارزیابی ریسک، مدیریت ریسک و انتقال ریسک تعریف شدند. تجزیه و تحلیل ماتریسی پورتفولیو تکنیکی است که کسب و کارهای مختلف یک شرکت چند کسب و کاره را در ماتریسی ترسیم یا طبقه بندی نموده و تحلیلی از آن را به مدیران عالی شرکت ارائه می نماید. در 25 سال گذشته تکنیک های متعددی برای تجزیه و تحلیل پورتفولیو تدوین شده است. مشهورترین و متداول ترین آنها عبارتند از: شبکه گروه مشاورین بوستون(BCG)، ماتریس جنرال الکتریک/مک کنزی(GE) و ماتریس خط مشی جهت نمای شل (DPM). در سال 1978 در مقاله ای از هاسی تحت عنوان «تجزیه و تحلیل پورتفولیو: تجربیات سودمند ماتریس خط مشی جهت نما»، کاربردهای مستند مدل دی پی ام به تفصیل ورد بحث قرار گرفت. نهایتا وی پس از مطالعات خود رد شرکت نشنال فریت از تکنیک ماتریس ریسک به طور کامل استفاده کرد. وی در بررسی های گسترده رولز-رویس صرفا در اکتشاف اهداف که قرار بود نتایج آن همانند یک ماتریس دو بعدی استاندارد نشان داده شود، از ماتریس ریسک استفاده کرد. از ماتریس ریسک هاسی(آر.ام)در برآورد عوامل مهم تاثیرگذار بیرونی بر یک کسب و کار خاص و پیامدهای آثار زیان بار آن بر پورتفولیوی محصول، از جمله احتمال بروز واقعی این آثار زیان بار، استفاده می شود. وی در مقاله سال 1978 خود، بعد سومی-محور ریسک محیطی- را به ماتریس خط مشی جهت نمای و بعدی پیشین افزود. در سال 1985 در مقاله ای از کاردوزو و ویند مدلی تحت عنوان ریسک بازده را بیان کرد. این رویکرد، یعنی رویکرد ریسک-بازده، بسیار قاطع است و به جای ارزیابی مقیاس هاسس که بر عملکرد تاثیر گذارند، فقط بر نتیجه نهایی، یعنی سود آوزی SBU ها متمرکز است.

مدیریت ریسک ، ماتریس های پورتفولیو ، سبدهای سرمایه گذاری ، اندازه گیری ریسک