بررسی ساختار معمارانه آسبادهای خراسان،مهمترین سازه معماری بومی – صنعتی ایران

آسباد (آسیای بادی)، از مهم ترین سازه های معماری خراسان است که نماد تکنولوژی بهره گیری از نیروی باد جهت تامین آرد از گندم و تهیه نان به شمار می آید. این آثار منحصر به فرد معماری بومی – صنعتی، که در محدوده شرقی ایران (محدوده ورزش باد های 120 روزه سیستان) گسترش یافته اند، کهن ترین آسیاهای بادی با محور عمودی در جهان می باشند. در این گونه آسیا ها، سنگ زبرین آسیا به وسیله محور عمودی بر روی سنگ زیرین که ثابت است، می چرخد . سرزمین پهناور خراسان با پیشینه دیرینه در ساخت سازه های بی نظیر معماری کهن ایرانی از دوره های پیش ازاسلام و به ویژه دوران اسلامی دارای نمونه های شاخص و بی بدیل آسبادهایی است که با قدمتی بیش از هزار سال در شهر های نهبندان، خواف، نشتیفان، خرگرد، برآباد و... قد برافراشته اند. از این میان تنها مجموعه آسبادهای نشتیفان است که با وجود مهجور ماندن، طی سالیان متمادی پابرجای مانده و تعدادی از آنها هنوز کارآیی خود راحفظ نموده اند. ساختار معماری ساده و در عین حال کاربردی آسباد ها که با بهره گیری از مصالح بومی در ایجاد فضای معماری، سنگ آسیا و اجزای تشکیل دهنده پره آسباد نمود یافته است، از ویژگی های در خور توجه در ساخت این سازه معماری می باشد. امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی این سازه های کهن معماری ایرانی که در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته اند از رونق افتاده و جز تعداد انگشت شماری از این آسبادها که به صورت نمادین جهت تولید آرد به صورت سنتی کاربرد دارند، بسیاری از آنها در معرض آسیب های طبیعی در حال تخریب می باشند . در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از بررسی های میدانی و مستندات تصویری، ساختار معماری و گونه های مختلف آسیا های بادی خراسانی که در شهرستان های: نشتیفان، نهبندان و ... استقرار یافته اند، معرفی شود .

کلیدواژه ها:

آسباد ، خراسان ، معماری بومی - صنعتی