مرتضی اسمعیلی کارتیجی - کارشناس ارشد فلسفه و حکمت

یکی ازسؤالاتی که ذهن بسیاری از پژوهشگران و معلمان را به خود مشغول کرده این است که آیا می توان خلاقیت را پرورش داد؟ خلاقیت به عنوان یک استعداد بالقوه نیازمند توجه و پرورش است، زیرا که این توانایی نیز مانند همه تواناییهای انسان، جز در سایه بارورسازی به فعلیت نخواهد رسید. لذا، پرورش آن می بایست از سنین کودکی آغاز گردد و زمینه سازی جهت رشد آن بر عهده خانواده، مهد کودک و مدارس می باشد. خلاقیت یکی از عالی ترین و پیچیده ترین فعالیت های ذهن آدمی است که آموزش و پرورش باید به آن توجه کند . خلاقیت نه فقط به هوش و تفکر بلکه به سازمان شخصیت فرد نیز مربوط می شود. با نگاهی به نقش نظام آموزش و پرورش به عنوان تربیت کننده و آموزش دهنده سرمایه های انسانی خلاق و پژوهشگر باید این سوال کلیدی و مهم را مطرح کرد که نظام آموزش و پرورش ما تا چه حد فراگیران را به این سمت سوقمی دهد. بنابراین تحقیق را می توان در کنار آموزش یکی از اهداف بسیار مهم آموزش و پرورش دانست که باید مورد توجه قرار گیرد و به نظر می رسد که مدارس و معلمان در این میان دارای وظیفه بسیار مهم و حساسی هستند که می توانند علاوه بر فعالیت های تحقیقاتی انگیزه تحقیق و روش های درست پژوهش را در میان دانش آموزان نهادینه کنند. بر این اساس ، در این مقاله به بررسی خلاقیت در بعد های مختلف از جمله مفهوم خلاقیت و روند تفکر خلاق ، خصوصیات افراد خلاق ، عوامل اثر گزار در خلاقیت ، نقش معلم در پرورش خلاقیت راه های ایجاد و پرورش خلاقیت در دانش آموزان، ونقش تحقیق در دانش آموزان می پردازیم . پس از بررسی نظرات مربیان و متخصصان تربیتی در رابطه با مفهوم خلاقیت و روند تفکر خلاق در جستجوی پاسخ به این سؤال هستیم که آیا خلاقیت فرآیندی درونی است یا بیرونی؟ آیا مستلزم انضباط است یا خود انگیزی؟ ضمن اشاره به نتایج تحقیقات مختلف به بررسی ویژگیهای شخصیتی و روانی افراد خلاق و تفاوت آن ها با افراد غیر خلاق می پردازیم . و عوامل موثر در خلاقیت و عواملی که مانع تفکر خلاق می شوند را نیز مورد بررسی قرار می دهیم. با توجه به نقش معلم و خانواده در پرورش خلاقیت به این سوال پاسخ می دهیم که آیا پرورش دهندگان خلاقیت باید خلاق باشند؟ سرانجام ضمن اشاره به روش های متعددی که علمای تعلیم و تربیت وتجربه حاصل از خودم برای ایجاد و پرورش خلاقیت و نحوه شکوفایی استعدادهای خلاق پیشنهاد می کنیم.

خلاقیت ،پژوهش، تفکر خلاق ، کودک ، معلم