تحلیلی بر روند تحولات معماری شهرهای اسلامی در طول زمان، با نگاهی به ایران

به جز عوامل طبیعی و در صدر آنها عامل اقلیم که نقش اساسی در شکل گیری ، مورفولوژی و تا حدودی سیمای سکونتگاه های انسانی به طور عام و شهرها به طور خاص را داشته اند، عوامل انسانی شامل فرهنگ و به ویژه مذهب، مهمترین عامل درنحوه شکل یابی ، آمایش فضایی و ترسیم سیمای درونی و بیرونی شهرها در گذشته بوده است. این امر را می توان به روشنی در معماری شهرهای اسلامی و تمیز آنها نسبت به روستاها ی اطراف خود و نیز شهرهای غیر اسلامی( به ویژه شهرهای غربی) در دوره های گذشته مشاهده نمود.وجود مساجد، مناره ها، سردر بناها، گچ بری ها، و . . . همگی تحت تاثیر شریعت اسلامعوامل موثر در معماری درونی و بیرونی شهرهای اسلامی بوده اند. اما با گذشت زمان و رخداد فرایند هایی از جمله، افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، افزایش قیمت زمین و به تبع آن کمبود زمین در شهرها و توسعه آپارتمان نشینی، ایجاد یک همسانی کالبدی را در سیمای شهرهای اسلامی و غیر اسلامی پدید آورده است به طوری که در نگاه اول به شمای شهرهایاسلامی و غربی ، تفاوت آنچنانی که نشان دهنده عامل دین در آنها باشد به چشم نمی خورد و به جز عناصر انگشت شماری همچون مسجد که شاید از اندک عناصر به جای مانده از گذشته شهرهای اسلامی است که البته همین عنصر هم تا حدودزیادی تحت تاثیر عوامل مختلف تغییراتی در بنای آن ایجاد شده ، چیز دیگری باقی نمانده است.چرا که شهرهای امروز در فرایند جهانی شدن و رشد ارتباطات ساختاری بیش از پیش به همگرایی و همانندی فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و خصوصا کالبدی نزدیک می شوند . روش تحقیق در این پژوهش با توجه به هدف مقاله ، روش اسنادی و تحلیلی می باشد، و نتایج این تحقیق بیانگر آن است که روند تحولات معماری کلانشهرهای اسلامی طی زمان و تحت تاثیر عوامل گوناگون ،چه تغییراتی یافته است.

کلیدواژه ها:

کلان شهر های اسلامی ، معماری ، جهانی شدن ، تحولات تاریخی