محمدرضا صفاری - کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشجوی کارشناسی روانشناسی عمومی،گروه حقوق، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان
مهشید تجربه کار - استادیار ، دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی، گروه روان شناسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

آنچه که در علم حقوق از آن به عنوان رفتار مجرمانه یاد می گردد فقط از انسان و آن هم فقط در جوامع انسانی به وقوع می پیوندد. بزه و یا همان رفتار مجرمانه عبارت است از هر فعلی که به موجب قوانین ، برای انجام و یا ترک آن ، مجازات یا اقدامات تامینی و تربیتی مشخصی از پیش مقرر شده باشد. به طور کلی در تحقق بزه سه عنصر اصلی دخیل هستندکه از آن ها به عنوان ارکان مادی، معنوی و قانونی نام برده می شود. هر یک از این عناصر حسب مورد در جرائم خاص خود شکل می گیرد که حصول هر یک از این عناصر بستگی به نوع جرم دارد. امروزه در اکثر نظام های حقوقی یکی از اهداف پیشرفته حقوق کیفری تطبیق مجازات ها و دیگر عکس العمل های قانونی، فرهنگی و اجتماعی با شخصیت بزهکاران است. از دیگر سو از آن جا که انگیزه در تعیین و شناسایی شخصیت واقعی بزهکار و تبع آن، علل ارتکاب بزه نقش مهمی را به عهده دارد، لازم و ضروری می نماید که حقوقدانان به خصوص قضات و وکلا به طرق مختلف از موارد مذکور آگاهی یابند. چنین مباحثی که در حقوق کیفری ذیل عنوان عنصر روانی بزه از آن یاد می گردد نقطه اصلی تلاقی دو دانش حقوق و روانشناسی است. عنصر معنوی یا روانی بزه عبارت است از رابطه روانی یا ذهنی بین مرتکب جرم و پدیده رفتار مجرمانه .مقاله پیش رو ضمن بررسی عنصر روانی بزه ، به بررسی جنبه های روانشناختی رفتار مجرمانه پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که هر گونه کوشش برای درک رفتار جنایی نیازمند شناخت گستره ی وسیعی از شاخه های علمی است که در این میان روانشناسی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ارزیابی میزان مسئولیت بزهکاران ، شناخت شخصیت فرد تبهکار، تشکیل پرونده شخصیت و تشخیص نقش عناصر روانشناختی در فقدان ، زوال و یا کاهش مسئولیت کیفری از مهم ترین جنبه های روان شناختی رفتار مجرمانه هستند.

رفتار مجرمانه ، بزهکار ، عناصر روان شناختی ، عنصر معنوی بزه