محمد تمنایی - عضو هیئت علمی دانشکده حمل و نقل دانشگاه صنعتی اصفهان
حسین حق شناس - عضو هیئت علمی دانشکده حمل و نقل دانشگاه صنعتی اصفهان
هاشم کلانتری - رئیس گروه بهره برداری مرکز تحقیقات و آموزش شرکت راه آهن ج.ا.ا
خسرو آذری - کارمند بازنشسته شرکت راه آهن ج.ا.ا

این مطالعه با هدف بررسی روشهای مختلف محاسبه ظرفیت در محورهای شبکه راه آهن و ارائه روشمتناسب با مقتضیات ویژه شبکه ریلی ایران انجام شده است. در روشهای متداول محاسبه ظرفیت درراه آهن های دنیا به منظور حفظ کیفیت بهره برداری، ضرایب کاهنده متفاوتی پیشنهاد شده اند . مقداراین ضریب در روشهای UIC 405 و UIC 406 برای محورهای دارای ترافیک مختلط باری و مسافری برابر با 0.6 منظور شده است. به منظور مقایسه روشهای مختلف ظرفیت سنجی و تحلیل مقدار ضریب اشباع در راه آهن ایران، دو محور از شبکه ریلی کشور شامل محور دوخطه گرمسار-بهرام و محور تکخطه دورود-اندیمشک بر اساس ریز اطلاعات واقعی سیر و حرکت در سال 1391 موردتحلیل قرار گرفتند. نتایج این تحلیلها حاکی از آن است که در بسیاری از روزهای سال مصرفظرفیت در محورهای پرتردد شبکه ریلی کشور بیش از 60 % بوده است. بالاتر بودن مصرف ظرفیت ازحد بحرانی تعریف شده در آیین نامه UIC 406 (60%) نمایانگر این واقعیت است که در بسیاری ایام سال زمان این قابلیت وجود دارد که با حفظ کیفیت بهره برداری، خط ریلی در طول مدت زمانیبیش از 60 % پنجره زمانی دردسترس ( 18 ساعت) مورد استفاده قرار گیرد. نهایتاً با توجه به مصاحبه-های صورت گرفته با کارشناسان محلی سیر و حرکت و نیز تحلیل های آماری داده های واقعی شبکهریلی کشور، مقدار ضریب اشباع در شبکه ریلی کشور ایران (خطوط با ترافیک باری و مسافری) برابر با0.8 در محورهای دوخطه و 0.75 در محورهای تک خطه پیشنهاد گردید.

مهندسی حمل و نقل ریلی، قطار، ظرفیت، ضریب اشباع، سرفاصله زمانی