فرامرز محمدی پویا - دکتری علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران

عصر حاضر، عصری است که تحت عنوان عصر انفجار اطلاعات از آن نام برده میشود. از مهمترین نیازهای عصر حاضر در زمینه ی تربیت افرادی که بتوانند از طریق پرسش، جستجو و استدلال، به شکل گیری عقاید خود پرداخته و در عرصه های مختلف جامعه حضوری فعال و منطقی داشته باشند، توجه و دستیابی به مهارت های تفکر انتقادی است. تفکر انتقادی بهعنوان مهارت اساسی برای مشارکت عاقلانه در یک جامعه ی دموکراتیک شناخته شده است و در دنیای مدرن امروزی به عنوان مهارتی ضروری مورد حمایت می باشد. همچنین تفکر انتقادی، پرسشگری و تصمیم گیری عقلانی است در مورد این که چه چیزی را باور کرد و چه چیزی را نباید باور کرد. در جامعه ای که سیستم تعلیم و تربیت آن بدون بحث و انتقاد و پرسشگری، امور را می پذیرد و آنها را منعکس میکند، خطر پرورش انسانهای فاقد توان و نیروی تفکر در جامعه زیاد شده و این به نوبه ی خود سبب عدم توسعه و عقب ماندگی جامعه می گردد. در این عصر، روشهای سنتی تدریس و یادگیری؛ یعنی جایگاه منفعل فراگیران در محیط آموزشی و تکیه بر پر کردن ذهن از اطلاعات، دیگر جوابگوی نیازهای تربیتی نسل حاضر و آینده نخواهد بود و برای تربیت صحیح فراگیران نیاز است تا آنها، روحیه ی پرسشگری و کاوش جویانه را کسب کنند تا بتوانند آزادانه و به طور علمی بیاندیشند و به تبع آن، موجب رشد، پیشرفت و توسعه ی جامعه ی خود گردند. یکی از راهکاره ها، در جهت تربیت چنین دانش آموزان محقق و پرسشگری، پرورش مهاتهای تفکر انتقادی در مدارس است. لذا با توجه به مراتب فوق، هدف اساسی پژوهش حاضر، معرفی مهارتهای تفکر انتقادی و پرورش آنها در مدارس به عنوان راهکاری در جهت تربیت دانش آموزان پرسشگر می باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده که شیوه ی تحلیل نیز به صورت تحلیل کیفی و مفهومی می باشد. روشهای پرورش تفکر انتقادی در مدارس عبارتند از؛ روش آموزش مستقیم و روش آموزش غیر مستقیم، که پژوهشگر در نهایت روش گفتگو (پرسش و پاسخ سقراطی) را برای آموزش تفکر انتقادی و تقویت روحیه پرسشگری دانش آموزان معرفی می کند.

مهارتهای تفکر انتقادی، دانش آموز پرسشگر، پرسش و پاسخ سقراطی