رضا وحیدزاده - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
عبدالرسول وطن دوست حقیقی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
سحر احمدی نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

عمارت ستوندار محوطه خورهه به سبب ستون های بلندی که دارد از دیرباز مورد توجه مورخین و پژهشگران ایرانی و خارجی بوده است. در مورد قدمت و کاربری این بنا بحث های بسیاری مطرح شده است. گروه کثیری از محققین این بنا را نمونه اعلای معماری معابد هلنیستی دوران سلوکی در ایران می دانند و در عین حال پاره ای از باستان شناسان آن را کوشکی اربابی از دوران پارتی معرفی می کنند. در این مقاله تلاش شده تا ضمن بررسی آرای محققین مختلف از طریق انجام مقایسه های تطبیقی میان عناصر معماری این اثر با آثار معماری مذهبی و مسکونی دوران سلوکی و اشکانی در محدوده ایران بزرگ آن روزگار ارزیابی تحلیلی از ساختار و پلان این بنا و عناصر تزیینی و مصالح بکار رفته در آن ارائه شود. برای این منظور ضمن استفاده از منابع کتابخانه ای از مطالعات میدانی و مستندنگاری محلی این اثر جهت تهیه داده های لازم بهره برداری شده است نتایج این تحقیق نشانگر آن است که تفکیک معماری هلنیستی از معماری پارتی بر اساس ویژگی های فرمی معماری ممکن نیست و این دو عنوان بیش از آنکه نمایانگر تحول سبکی تاریخی در معماری یک منطقه خاص باشند،معرف تغییر در گروه های حامی و کاربران معماری است که بیشتر با کمک شواهد زمینه ای همچون کتیبه ها، اشیای منقول و نظایر آن قابل شناسایی هستند. با توجه به همین شواهد زمینه ای و همچنین مقایسه با بناهای هم عصر دلیل خاصی برای انتساب وصف هلنیستی و یا کاربری نیایشگاه به عمارت ستون دار خورهه وجود ندارد.

پارتی ، هلنیستی ، خورهه ، سلوکی ، معبد