مرتضی قراچورلو - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی
الهامه عبادی - دانشجوی - کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی
علی جعفری - دانشآموخته کارشناسی ارشد اقلیمشناسی
توحید موسی پور - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اولیه از وضعیت سیلخیزی حوضه آبخیز دیزجچای واقع در استان اردبیل و شهرستان گرمی انجام گرفت. نظر به اهمیت مسائل و گرفتاریهای برخاسته از بروز چند حادثه سیل در حوضه مورد مطالعه،ضرورتی احساس گردید تا با مطالعه عوامل موثر بر بروز و تشدید سیلاب در حوضه آبخیز دیزجچای از شرایط و زمینههای وقوع مخاطره مزبور آگاهی یابیم. طی این بررسی که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از دادهها واطلاعات گردآوریشده در خصوص ویژگیهای هیدروژئومورفوکلیمایی صورت گرفت از نرمافزارهای صفحه گسترده و سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت انجام تحلیلهای آماری و مکانی بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تحلیل عواملدخیل در بروز و تشدید سیلاب در حوضه مورد نظر نشان داد که تغییرات مکانی و زمانی بارش مهمترین عامل در وقوع سیلابهای حوضه است. این عامل در همراهی با اختلاف شرایط توپوگرافیکی در نقاط بالادست و پاییندست حوضه، زمینههای طبیعی لازم برای وقوع سیلاب را فراهم ساخته است، به طوری که وقوع بارشهای رگباری و شدیددر فصل بهار و ذوب برفهای انباشته در مرتفعات پرشیب با جهات شمالی، فصل بهار را به عنوان فصل سیلاببرانگیز در حوضه مورد مطالعه مطرح ساخته است. از طرفی نتایج پژوهش نشان داد که نبایستی از عامل انسانی در اینزمینه چشمپوشی نمود. تخریب اراضی مرتعی از طریق چرای بیرویه و بیموقع، تخصیص اراضی جنگلی و مرتعی به کشاورزی دیم، راهسازیهای غیراصولی و با مکانیابی نامناسب و عدم آشنایی اهالی روستاها با مسائل مدیریت منابع طبیعی و اصول کشت درست و علمی عواملی بودند که زمینههای بروز سیلابهای منطقه را تسریع بخشیده است. بنابراین لزوم توجه به اوضاع انسانی و تخریب و تهدیدهای صورت گرفته از طرف انسان به خوبی در حوضه دیزجچای احساس میگردد.

سیلخیزی، هیدروژئومورفوکلیما، سیلاب، دیزجچای