سیدعباس متولیان - گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ته
محمدرضا جهانی - دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)- رئیس بهداری آل نیروی انتظام
محمود محمودی - استاد گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی ، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پز

اپیوئیدها (شامل تریاک، مورفین، هروئین، کدئین، و نظایر آ نها) ضعیف کننده سیستم اعصاب مرکزی هستند و جز گروه داروهایی قرار دارند که در صورت مصرف باید از رانندگی اجتناب شود. با توجه به وجود بیش از سه میلیون نفر مصرف کننده اپیوئید و میزان بالای مرگ و میر و آسیبهای ناشی از حوادث رانندگی در ایران، این سوال اساسی مطرح می شود که چه میزان از حوادث رانندگی را می توان به مصرف موادمخدر نسبت داد؟ در سال ۱۳۸۰ ، یک پیمایش کنار جاده ای انجام شد که در آن ۱۱۶۸ نفر راننده وسایل نقلیه سنگین (اتوبوس، کامیون و تریلر) به روش غیراحتمالی سهمیه ای از ٥١ پاسگاه پلیس راه نقاط مختلف کشور شدند. مصاحبه با رانندگان و تکمیل پرسش نامه توسط پزشک انجام شده، سپس نمونه ادرار از آنان اخذ می گردید. نمونه ادرار در محل پاسگاه با روش لاتکس از نظر وجود مورفین آزمایش میشد و نمونه های مثبت روش لاتکس برای انجام آزمایش به روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) به آزمایشگاه مرکزی منتقل می گردید. نتایج مطالعه نشان داد که ١٦٨ نفر (14/4 درصد با حدود اطمینان ٩٥ درصد:12/4%تا 16/4%)از این رانندگان تست مورفین ادرار مثبت داشته اند. در کل رانندگان ٢١٨ نفر (18/7%)یک بار، ١٩ نفر (1/6%) دو بار یا بیشتر سابقه تصادف شدید (منجر به جرح یا فوت یا خسارت بیش از ٢ میلیون ریال) داشتند و در افرادی که تست مورفین آنها مثبت شده بود این اعداد به ترتیب ٣٨ نفر (22/6%) و ٥ نفر (3/0%) بود، به این ترتیب ارتباط معنی داری بین مثبت شدن تست مورفین ادرار و سابقه تصادف شدید مشاهده شد (p<0/05) ارتباط مشاهده شده با وارد کردن سایر مخدوش کننده های احتمالی (سابقه رانندگی، مسافت رانندگی در سال گذشته، سن و وضعیت سلامت فرد) در مدل رگرسیون لجستیک غیرمعن یدار شد. با توجه به اهمیت موضوع و عدم کفا یت طرح مقطعی برا ی نشا ن دادن رابطه علت و معلولی، ضرورت دارد که وجود ا ین ارتباط با انجام مطالعات ی با رو شهای دقیق تر مانند طرح case-crossover بررسی گردد . با توجه به شیوع بالای سوء مصرف اپیوئیدها، که تنها یک گروه از داروهای غیرمجاز در حین رانندگی هستند، رانندگی تحت تاثیر داروها در کشور ما یک مشکل عمده محسوب می شود و برنامه ریزی مناسبی برای کنترل آن مورد نیاز است . در این زمینه وضع یک قانون خاص برای داد ن اختیار به پلیس برای اخذ نمونه بیولوژیک از رانندگان مشکوک به سوء مصرف مواد ضروری به نظر میرسد.

اپیوئید، موادمخدر، رانندگی، تصادف