محمود حیدریان - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد
سیدمهدی موسوی کوهپر - دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

عوامل زیست محیطی از جمله عوامل مهم در شکل گیری مناطق مسکونی در هر منطقه به شمار می آیند. الگوی اسکان در سکونتگاه های انسانی بیش از هر چیز انعکاس ویژگی های محیط طبیعی است که در قالب اشکال ناهمواری، آب و هوا، پوشش گیاهی، محیط زیست، نحوه دسترسی به منابع آب و خاک و ... براستقرار ها موثر واقع می شود. در این مقاله تحت تاثیر این عوامل، تحلیل پراکندگی محوطه های باستانی نواحی چالوس، بیرون بشم و کلاردشت مورد ارزیابی قرار می گیرد. برای رسیدن به اهداف مورد نظر ، تعداد 190 محوطه شناسایی شده در بررسی های باستان شناسی این نواحی در سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد شد. با استفاده از داده های رقومی ارتفاعی و تصاویر ماهواره ای TM مربوط به سال 2005 و ترکیب باندهای 4،2 و 6 به صورت RGB و براساس توپوگرافی، مقدار پوشش گیاهی و نزدیکی به منابع آب رودخانه ها، پراکنش محوطه های باستانی دوره های مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در دوره های پیش از تاریخ، ارتفاع متوسط 1000 متری، نزدیکی به منابع آب رودخانه ها و خاک مساعد برای اسکان مناسب بوده است. در آغاز دوره تاریخی مناطق مرتفع حاشیه دو رود چالوس و سرد آب رود از مناطق پست، مساعد تر بوده است. اما در دوره اسلامی با تسلط بیشتر انسان بر محیط و افزایش جمعیت، سکونت به حاشیه رودخانه های مناطق کم ارتفاع دریای خزر نیز کشیده شده است.

عوامل زیست محیطی، محوطه های باستانی، الگوهای استقراری، چالوس، کلاردشت