غلام تیماس
ژیلا فکرت بیله سوار
کامبیز فکرت بیله سوار

به منظور بررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت و تراکم مختلف بذر بر خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد دو لاین جدید گندم، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 درمرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل (مغان) انجام گرفت. این آزمایش به صورت اسپلیت-اسپلیت پلات در چهار تاریخ کاشت(15آبان، 30 آبان، 15آذر و 30آذر) به عنوان کرت اصلی، دو لاین گندم(آرتا و مغان-3) به عنوان کرت فرعی و چهار تراکم بذر(400،350،300 و 450 بوته درمتر مربع) به عنوان کرت فرعی با 3تکرار اجراشد. نتایج تجزیه واریانس داده های مربوط به عملکرد دانه و صفات مورد بررسی حاکی از وجود اختلاف معنی دار در بین تاریخ های کاشت از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، طول دوره رشد و روز تاخوشه دهی در سطح احتمال 1% و برای صفات تعداد پنجه بارور و طول خوشه در سطح احتمال 5% بود. مقایسه میانگین تاریخ های مختلف کاشت نشان داد که از نظر عملکرد دانه تاریخ کاشت 15آبان ماه با 7397 کیلوگرم در هکتار جزوبهترین تاریخ های کاشت درمنطقه است. عملکرد دانه بالاتر در این تاریخ کشت، از طول دوره رشد بیشتر(214/1 روز تا رسیدگی) طول خوشه بیشتر(9/57 سانتی متر) و تعداد پنجه بارور بیشتر(3/24 پنجه) ناشی شد. بین ارقام گندم از نظر شاخص برداشت، تعداد سنبلچه، ارتفاع بوته و طول خوشه در سطح احتمال 1% و از نظر صفات تعداد دانه در خوشه در سطج احتمال 5% اختلاف معنی دارمشاهده شد. تراکم های مختلف بذر نیز برای عملکرد دانه و صفات طول خوشه وتعداد دانه در خوشه در سطح احتمال 5% اختلاف معنی دار داشتند. مقایسات میانگین عملکرد دانه حاکی از برتری تراکم بذر 350 دانه درمتر مربع با تولید 7170 کیلوگرم درهکتار با طول خوشه9/08 سانتی متر و با تعداد دانه در خوشه برابر 42/43 دانه بود. همچنین اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم نیز بر روی عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد پنجه و طول پدانکل معنی دار شد. اثر متقابل تاریخ کاشت در تراکم نیز بر روی عملکرد دانه و طول خوشه معنی دار گردید. اثر متقابل رقم در تراکم فقط درمورد عملکرددانه معنی دار شد. تاریخ کاشت سوم (15 آذر) و تراکم دوم (350 بذر در متر مربع) بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند. علیرغم معنی دارنشدن ارقام ازنظر عملکرد دانه، رقم مغان-3 عملکرد دانه بیشتری نسبت به آرتا تولید کردولی به دلیل معنی دار شد اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم و به منظور کسب حداکثر عملکرد برای هر رقم تاریخ کاشت مجزا تعیین شود. اثرمتقابل رقم در تراکم معنی دار شد. به طوری که رقم رقم مغان -3 در تراکم دوم و رقم آرتا در تراکم سوم بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند. در نهایت با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش می توان توصیه کرد که کشت رقمم مغان -3 با تراکم 350 بذر در متر مربع درنیمه اول آذر و رقم آرتا با تراکم 400 بذر درمتر مربع درنیمه دوم آبان برای منطقه مغان مناسب است.

گندم، تاریخ کاشت، تراکم بوته، لاین، رقم مغان-3، رقم آرتا