واراز مرادی مسیحی - استاد راهنما
ناصر عظیمی دوبخشری - استاد مشاور
مانی طالبی صومعه سرائی - پژوهشگر

بررسی نابرابری و وجوه آن در محدوده های جغرافیایی مختلف در سال های اخیر مورد توجه شدید برنامه ریزان و سیاست مداران قرار گرفته است . وجود نابرابری و ابعاد مختلف آن ، از نشانه های مهم توسعه نیافتگی است، زیرا در حقیقت کشورهایی که امروزه به عنوان کشورهای توسعه یافته شناخته می شوند ضمن اینکه از شاخص های اقتصادی و اجتماعی بالا برخوردار هستند ، توزیع درآمدها و امکانات نیز در آن جوامع نسبتا عادلانه است .اما در کشورهای توسعه نیافته هم مقادیر این شاخص ها پایین است و هم توزیع آن بسیار ناعادلانه است. در واقع نابرابری های منطقه ای تداوم چالش های توسعه در بیشتر کشورها را نشان می دهد. این پژوهش به تحلیل نابرابری سطوح توسعه یافتگی شهرستان های گیلان پرداخته است.این پژوهش با انتخاب 6 معیار:1.جمعیت2.اشتغال و سرمایه گذاری بخش صنعتی3.آموزشی- فرهنگی4.بهداشت و درمان5.مسکن 6. راه و ارتباطات و 21 زیر معیار مربوطه،16 شهرستان استان گیلان را بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390،در هر معیار و با توجه به تمام معیارها، رتبه بندی کرده است.روش به کار گرفته شده در این پژوهش مدل تاپسیس (Topsis) می باشد که در مرحله ی سوم از مراحل هفت گانه ی این مدل،از تکنیک ((Ahpبه منظور اعمال نظر کارشناسان برای وزن دهی معیارها و زیر معیارها استفاده شده است.در انتها به منظور طبقه بندی شهرستان ها درسه دسته ی محروم،نیمه برخوردار و برخوردار از روش تحلیل خوشه ای با کمک نرم افزار spss و گزینه ی K-Means Cluster Analysis استفاده گردیده است.شهرستان های رشت و انزلی به عنوان شهرستان های برخوردار و شهرستان های شفت،فومن و سیاهکل به عنوان شهرستان های محروم استان شناخته شده اند.این پژوهش در تحلیل نابرابری شهرستان های استان گیلان به این نتیجه رسیده است که دو شهرستان رشت و انزلی،از تمرکز بیشتری در برخورداری از امکانات زیرساختی و ارتباطی به منظور توسعه یافتگی برخوردارند.شهر رشت نیز به عنوان مرکز استان دارای اصلی ترین و مهمترین عوامل اقتصادی و اجتماعی برای جذب جمعیت و ایجاد انگیزه ی مهاجرت از روستا به شهر می باشد.این دو شهرستان ،قطب های اصلی صنعتی و تجاری استان هستند و این عوامل باعث تمرکز بیشتر دولت بر سرمایه گذاری ها و ارائه ی امکانات و خدمات در این دو شهرستان گردیده است. برخی موانع طبیعی در مناطق کوهستانی استان و همین طور پراکنش ناهمگون جمعیت در این نواحی بر ایجاد نابرابری ها مؤثر بوده است.در رفع این مشکلات، شکل گیری و اصلاح محورهای ارتباطی به منظور بسترسازی توسعه یافتگی شهرستان ها از اقدامات اولیه و مؤثر می باشد.برای رفع نابرابری های شهرستان های محروم، فومن،سیاهکل، شفت و املش،توجه به راه های مواصلاتی شهرستان های فومن و شفت به استان زنجان و ایجاد مسیر ارتباطی از شهرستان های سیاهکل،شفت و فومن به خط راه آهن قزوین- رشت-انزلی- آستارا،از اولویت های اصلی سرمایه گذاری های دولتی و استانی می باشد.همچنین بر اساس محاسبه ی ضرایب پراکندگی معیارها،معیار بهداشت و درمان دارای بیشترین نابرابری و معیار مسکن،کمترین نابرابری را در میان معیارهای انتخاب شده دارند.

نابرابری،توسعه یافتگی،گیلان،شهرستان ها،تکنیک تاپسیس