نازنین رزازی - دانش آموختگان کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، ایران
امیر محمد مهدوی - دانش آموختگان کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، ایران

تنش خشکی مهمترین عامل کاهش عملکرد دانه غلات است. به منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ های گندم با استفاده از شاخص های تحمل و حساسیت به تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی بروجرد به صورت بلوک های کامل تصادفی با 20 ژنوتیپ گندم در دو محیط آبیاری کامل و تنش خشکی به صورت جداگانه در سه تکرار اجرا گردید. بر مبنای عملکرد ژنوتیپ ها در دو شرایط کاشت (Yp و Ys) شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی از قبیل : شاخص تحمل (TOL) ، میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP) ، میانگین هارمونیک (HM) ، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش (STI) محاسبه شدند. اختلاف بسیار معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر شاخص های کمی مورد مطالعه و عملکرد ژنوتیپ های دو محیط تنش و غیر تنش وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی و امکان انتخاب برای مقاومت به تنش خشکی می باشد. بر اساس مقایسه میانگین انجام شده بیشترین عملکرد دانه در دو شرایط آبی و تنش مربوط به ژنوتیپ های 11 و 17 بود. بیشترین مقدار شاخص های MP و GMP و HM و STI مربوط به ژنوتیپ های 10 و 11 و 16 و 17 و در مقابل بیشترین مقدار دو شاخص SSI و TOL نیز مربوط به ژنوتیپ های 5 و 6 و 4 و 18 بود. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب هم بستگی نشان داد که چهار شاخص MP , GMP , HM و STI به دلیل هم بستگی بالا با عملکرد ژنوتیپ های دو محیط ، مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن کردن ژنوتیپ ها در دو شرایط آزمایش هستند. بنابراین با توجه به این شاخص ها و عملکرد ژنوتیپ ها در دو شرایط کاشت ، بهترین ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ های 10 و 11 و 16 و 17 تشخیص داده شدند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های فوق در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های مقاومت به خشکی قرار دارند.

گندم، تنش خشکی، شاخص های کمی مقاومت و حساسیت به خشکی، ضرایب هم بستگی