زهرا مولائی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری مرکز بندرعباس،هنرآموز آموزش و پرورش ناحیه ۱ شیراز
حمیدرضا عامری سیاهویی - دانشیار گروه معماری دانشگاه پیام نور بندرعباس

در این مقاله به نور به عنوان نمادی از وجود خداوند که در معماری اسلامی همواره حضوری ذاتی دارد،پرداخته شده است.نور نماد عقل الهی و منشأ تمام پاکی ها و نیکی ها است و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد . در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی، یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل در معماری اغلب بناهای مذهبی ،نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است. فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجداسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند.انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیاء و احجام در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبعوجود و هستی در درونش بیدار می شود . در این مقاله به نقش نور در معماری ایرانی که همواره جایگاه تجلی فرهنگ ایرانیو اسلامی بوده است ،پرداخته شده است. نور با توجه به مضامین نمادین و جوانب عملکردی خود همواره به عنوان یکی از مهم ترین عناصر در طراحی بناها مورد توجه قرار گرفته است. نمونه موردی بازار قم مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از عوامل فعال هنگام حضور در بازارقم و فضاهای اصلی هم جوار آن حضور مداوم و متغییر نور می باشد.نور در بازار یکی از مهم ترین مضامین القای حسحرکت و ایجاد تنوع فضایی است و با القای حسی از تداوم و هماهنگی باعث درک تداوم زمان در بازار می شود.زمان در فضای معماری بستگی به حرکت ناظر دارد و با حرکت ناظر به فضا وارد می شود. لذا نور با القای حس حرکت عاملی در جهت هماوایی نور و گذر زمان در بازار است. در این مقاله به خصوصیت های فیزیکی نور بدانگونه که مبحث فیزیک علم فیزیک است کاری نیست بلکه از ویژگی های مکانی نور که با مقوله فضا و مکان در هم آمیخته است سخن خواهد رفت.

نور ، معماری، اسلامی ، مراتب فضا