عباس آیاتی فرد - کارشناس ارشد معماری،عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی خزر
محبوبه عزیزخانی - کارشناس ارشد معماری اسلامی، مدرس گروه معماری موسسه آموزش عالی خزر

انسان و فضا درگیر رابطه متقابل با یکدیگرند. حضور انسان بر ساختار فضا تاثیر میگذارد، این تاثیر هم جنبه کمی و هم جنبه کیفی میتواند داشته باشد. بقاع منطقه طالقان در ابتدا ساختاری برونگرا و جنبه نشانهای داشتند. در این منطقه این بناها حت یالامکان در موقعیت مکانی مناسب و با شکلی شاخص ساخته میشدند تا از فواصل دور قابل مشاهده باشند. حضور جمعیت- که براساس فرض پذیرفته شده این مقاله ناشی از شکل گیری و توسعه سنت زیارت بودهاست- شروع مداخله در کالبد معماری بنا بود. تداوم و تراکم حضور جمعیت، بر کمیت و کیفیت فضا افزود و سبب گردید که توسعه کالبدی بنا همچنان ادامه یابد. این سیر ناخودآگاه توسعه، در پارهای از بقعه ها که از اقبال کافی جمعیت برخوردار بودند، در نهایت، ساختار معماری بنا از برونگرایی به درونگرایی متحول کرد. در حال حاضر، تعداد زیادی بقعه در منطقه وجود داردکه طیف وسیعی از کیفیت ساختمانی، از نیمه ویران و رها شده تا مرمت شده و توسعه یافته را شامل میشود . لذا ردیابی ساختار اولیه بناها امکانپذیر است. همچنین با توجه به تنوع ساختاری بقعهها، سیر تحولات کالبدی و توسعهای بقعهها نیز قابل بررسی و مشاهد هاست . طبیعتاً کمترین حضور جمعیت در بقعههایی است که از توسعه کم برخوردارند و یا هیچگونه توسع های نداشت هاند، و بیشترین حضور جمعیت در بناهایی است که نسبتاً معظم و پیچیدهاند. علی رغم پیچیدگی و حتی آشفتگی( ناشی از مداخلات غیرفنی) که در سیمای بقع ههای توسعه یافته مشاهده میشود، این بناها ساختار فضایی تعریف شدهای دارند که حیاط در سازماندهی این ترکیب نقش اساسی دارد. به عبارتی این بناها معماری درونگرا دارند. این مقاله با روکرد شکلگرایانه به تحلیل و نمایش این سیر تحولات کالبدی از برونگرایی به درونگرایی میپردازد

معماری برونگرا ، معماری درونگرا ، تحول فضایی ، بقعه ، طالقان