داود افیونی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، اصفهان
گودرز نجفیان - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر - کرج
منوچهر خدارحمی - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر - کرج
حسن محمدی - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، اصفهان

خشکی انتهای فصل، از تنشهایی است که باعث کاهش عملکرد گندم در مناطق خشک و نیمه خشک می گردد. در برخی مناطق استان اصفهان، زارعین به دلایلی از جمله کمبود آب ابیاری و مصادف شدن آبیاری مراحل آخر رشد گندم با محصولات بهاره، از ابیاری گندم خودداری نموده و مزارع گندم از یک یا دو آبیاری اخر فصل محروم می شوند. دستیابی به ارقام متحمل به خشکی انتهای فصل، از اهداف به نژادی گندم در این مناطق است. با هدف گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی انتهای فصل، آزمایشی طی سال زراعی 85-1384 در منطقه نایین، که از مناطق خشک استان اصفهان است انجام شد. ازمایش در قالب طرح on-Farm در دو منطقه از نایین، اجرا و در آن 5 لاین منتخب به شماره های 7 (HUW234+LT34/PRINIA) ، 10 (ATTILA*2/3KAUZ*2/TRAP//KAUZ) ، 11 (ATTILA*2/PBW65) ، 12 (ATTILA*2/STAR) و WS-82-9 (Ww33G/Vee”s”//Mrn/4/HD2172/Bloudan//Azd/3/San/Ald”s”//Avd) به همراه ارقام پیشتاز و محلی منطقه، مقایسه گردید. طرح آماری در هر مزرعه، بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار بود و پس از ظهور سنبله های آبیاری قطع شد. نتایج نشان داد که در هر دو مزرعه، تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه وجود داشت. در تجزیه واریانس مرکب برای دو مزرعه نیز تفاوت کاملا معنی داری بین ارقام از نظر عملکرد دانه مشابه گردید. بر اساس جمع بندی نتایج دومزرعه، لاین شماره 11 با میانگین عملکرد دانه معادل 3442 کیلوگرم در هکتار پر محصول ترین ژنوتیپ آزمیاش بود و پس از آن و بدون تفاوت معنی دار آماری با آن، لاینهای شمار 9 و 10 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3243 و 3251 کیلوگرم در هکتار، قرار گرفتند. میانگین عملکرد دانه رقم محلی 2300 کیلوگرم در هکتار تعیین گردید. بر اساس نتایج بدست آمده ، رقم محلی به دلیل دیررس بودن، رقم مناسبی برای منطقه مذکور که دارای محدودیت آب،بخصوص در انتهای دوره رشد است، نمی باشد. بطوریکه این رقم، نسبت به سایر ارقام مطالعه، حداقل به یک ابیاری بیشتر نیاز دارد. در نهایت، چنین نتیجه گیری شد که لاینهای شماره 9 و 11 مناسبترین ژنوتیپهای مورد بررسی در شرایط آزمایش بودند. این دو لاین، در سال زراعی 1385-86 در دست بررسی در آزمایشات ترویجی می باشد.

گندم ، ارقام ، تنش خشکی ، عملکرد دانه