جمال الدین سهیلی - استاد یار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران
نسترن رسولی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، ایران

همانطور که می دانیم یکی از دستاورد های اخیر تکنیک های نحو فضا(اسپیس سینتکس 1) جهت تحلیل نمودن روابط فضایی ساختمانها در ارتباط با مسائل اجتماعی، بدست آوردن یا ترسیم نمودار دسترسی(توجیهی) 2 می باشد. هدف این مطالعه نشان دادن نحوه استفاده از تکنیک چیدمان فضا در تحلیل روابط خاص در معماری کاروانسرا 3 های ایرانی می باشد. در کاروانسرا های ایرانی امنیت و دسترسی از فاکتور های بسیار مهم در خلق روابط بین این بازار ها و خریداران(استفاده کنندگان) آنها می باشند. این فاکتور ها به کمک ترسیم نمودار های توجیهی در نمونه ای از کاروانسرا های شهر قزوین مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این مطالعه، ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی ، مطالعه و شناخت کاروانسرای موجود در بافت تاریخی شهر قزوین انجام شده است. در ادامه، پس از بررسی چیدمان فضایی کاروانسرای منتخب، با ترسیم نمودار های توجیهی (دسترسی) آن، به تحلیل آن ها بر اساس نگرش نحو فضا پرداخته شده است. در بخش پایانی، مقایسه تطبیقی حجره ها، انبار ها و صحن این کاروانسرا، عمق فضاهای مذکور در نمودار و نحوه ارتباط آنها با سایر فضاها، دسترسی به آنها و امنیت آنها با استفاده از شیوهترسیم و تحلیل نمودار های توجیهی انجام شده است.

چیدمان فضا، کاروانسرا های ایرانی، روابط فضایی، نمودار توجیهی، قزوین