امین صفایی زاده - دانشجوی کارشناس ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی پردیس علوم و تحقیقات لرستان
محمد پیرمحمدی - فارغ التحصیل دکتری معماری از دانشگاه تکنولوژی مالزیا، مالزی
فاطمه یاری - دانش آموخته کارشناسی معماری از دانشگاه دزفول
امید ساکی فرد - دانشجوی کارشناس ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی پردیس علوم و تحقیقات لرستان

با شروع حکمرانی شاهان صفوی، فضای معماری شیعی–ایرانی در کشور شکل گرفت. گرایش به اشراق نوری، خیال و عالم مثال در تفکر اندیشمندان عصر صفوی، مبانی نظری حکمت و هنر شیعی را در این دوره شکل میدهد که نه تنها تاثیر آن را در زمان صفویه بلکه در قرون بعد نیز میتوانمشاهده نمود. عالم برزخ مطرح شده در عقاید شیعی از نظر ماهوی رابطه بسیار نزدیکی با عالم مثال دارد. از سوی دیگر عالم خیال با تمسک به برزخ نقشی اساسی در تمثیل و خیالپردازی هنرمند معمار را ایفا میکند. هنرمند معمار بوسیله معماری به عنوان آینه تمام نمای ارزشهای زمان خود، با توسل به شناختی که از آیات و روایات قرآنی در مورد بهشت – به عنوان نهایت آرزوی هر انسان- به دست آورده به رمز پردازی در نقوش و هندسه میپردازد که خبر از کشف و کنکاش او در عالم خیال دارد. این نوشتار در پی چگونگی تجلی عالم مثال در معماری عصر قاجار به عنوان دنباله رو معماری شیعی-ایرانی به بررسی تزیینات معماری دوره قاجار میپردازد. مقاله حاضر به روش تحقیقی-توصیفی با گردآوری اطلاعات به صورت میدانی وکتابخانهای به بررسی تجلی عالم مثال در مسجد امام بروجرد بر اساس مقایسهی تزیینات در انطباق با عالم مثال توصیف شده در اعتقادات شیعه میپردازد. پس از بررسی چگونگی اعتقاد به عالم مثال و نمود آن در تزیینات مسجد امام بروجرد، نتیجه تحقیق حکایت از تطابق این تزیینات با باور شیعی به عالم مثال دارد. چنانچه که این تجلی در نقوش گیاهی، هندسی و رنگهای بکار رفته در تزیینات مشهود است.

عالم مثال ، مسجد امام ، بروجرد ، تزیینات