سعیده محتشم امیری - دکترای شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

با توجه به پیوند همیشگی و ازلی هنر اسلامی با حکمت و تعالیم اسلامی، یکی از نخستین گام ها جهت دست یابی به صفات مطلوب شهر اسلامی،توجه به آثار حکمای مسلمان و تفحص عمیق در متون اسلامی جهت تدوین مبانی نظری جامع برای دستیابی به الگوی اصیل هنر اسلامی و شهر اسلامی می باشد. در این پژوهش که از نوع بنیادی است و از روش اسنادی )کتابخانه ای( و تحلیل محتوای متن در آن استفاده شده، با مطالعه یکی از اصلی ترین آثار فلسفی جهان اسلام؛ کتاب حکمت الاشراق؛ اثر شیخ شهاب الدین سهروردی به چند صفت مهم و کلیدی که می تواند از اصلی ترینویژگی های شهر اسلامی قلمداد گردد، اشاره شده است. تعالی، کمال و سیر صعودی همه جانبه می تواند از مهمترین شاخصه های شهر مطلوب اسلامی از منظر شیخ اشراق برشمرده شود. اصول و مبنای حکمت اشراق صعود، تعالی و دریافت علم و آگاهی است و یکی از مهم ترین تجلیات نور در حکمت اشراقی، آگاهی، دانایی و حقیقت است که می تواند در جای جای شهر اسلامی تجلی یابد. در ظهور محیط مطلوب زیستی از منظر تعالیم اشراقی علاوه بر اهمیت تجلی نور در کالبد محیط، حقایق باطنی و درونی فضای مطلوب نیز اهمیت فراوانی دارد. پیام حکمت اشراقی در ساحت خلق آثار هنری قدسی، چون معماری و در شهر، تنزل حقایق آسمانی بر روی زمین است. می توان این گونه تفسیر نمود که محیط زیست مطلوب برای انسان مسلمان از منظر سهروردی، زمینه ای جهت حضور قلب و پرواز روح انسان فراهم می آورد که روح حاکم بر این محیط، روحی معنوی است و ساحت روحانی انسان را به تحرک و پویایی و کشف حقیقت وا می دارد که مصادیق مربوط به این موارد و چگونگی تجلی آن در محیط شهری در متن مقاله ذکر شده است.

شهر اسلامی ، حکمت اشراق ، علم ، تعالی ، صعود معنوی