بازخوانی نقش اندام های بینابینی در سازمان فضایی مدارس در معماری سنتی ایران

هر بنایی در معماری اصیل ایرانی- اسلامی از یک یا چند جزء مرکبه اصلی ترکیب یافته است. این اجزا اگر شامل فضاهای مهم تر و بزرگ ترنباشند، خاصیت فضاسازی دارند و طبق اصول معینی به عنوان ملحقات به فضاهای اصلی عمل می کنند. مروری بر الگوهای معماری ایرانی تا پیش از دوران معاصر، نقش تعیین کننده فضاهای واسط نیمه باز را در سازمان فضایی آنها روشن می سازد. این اندام های گذار در مدارس سنتی ایران با عنوان ایوان، صفه و یا مهتابی، حلقه واصل فضاهای بسته(حجره ها) و فضاهای باز(حیاط) و اصلی ترین فضاهای عملکردی مدارس معرفی میگردند. اما آنچه از مفهوم فضاهای بینابینی در مدارس معاصر ایران استنباط می شود، عبارتست از فضای باز باقی مانده از قرارگیری فضاهای رسمی. با این تعریف، این مدارس فاقد مولفه های کیفی فضا همچون پویایی، انعطاف پذیری، سیالیت و . . . می باشند. از این رو این نوشتار بر آن است تا ضمن بازخوانی نقش اندام های مفصلی به عنوان حلقه واصل انواع دیگر فضا، اهمیت بکار گیری این فضاها را به عنوان فضاهای تعامل در ساختار مدارس امروز مورد تاکید قرار دهد. به منظور انجام این مهم، با استفاده از روش های تحقیق توصیفی-تحلیلی وتطبیقی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، میدانی و اسناد تصویری، نخست به شناخت ریشه های این فضا به لحاظ معنایی و اصول حاکم در ارتقاء مولفه های کیفی، با تحلیل الگوی عملکردی- فضایی، در سازمان فضایی معماری ایران و سپس در مدارس سنتی پرداخته می شود. نتایج حاصل از این پژوهش، معرفی نقش ایوان به عنوان اصلی ترین اندام بینابینی مدارس سنتی ایران در فرآیند امر آموزش و ارائه اصول حاکم بر طراحی فضاهای نیمه باز در سازمان فضایی مدارس می باشد تا گامی به سوی احیای معنای حقیقی این فضاها در این معماری دیرین با بیانی امروزی بردارد

کلیدواژه ها:

فضای بینابینی ، مفصل ، مدرسه ایرانی ، فضاهای نیمه باز ، ایوان