معین مختاری ستائی - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز
هوشنگ بهرامی - دانشیار گروه ماشین های کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

هدف اصلی کشاورزی تأمین نیازمندیهای روز افزون بشر به مواد غذایی و صنعتی است. نیل به این هدف وابسته به کاربرد ماشینهای کشاورزی، به عنوان یک عامل موثر در افزایش تولید محصولات کشاورزی، میباشد. برای رسیدن به یک نسخه جامع و الگوی کامل توسعه مکانیزاسیون نیاز به شناخت و ارزیابی وضعیت مکانیزاسیون مناطق مختلف میباشد. از سوی دیگر با توجه به متفاوت بودن شرایط آب و هوایی، منابع خاک، آداب و رسوم و فرهنگ خاص هر منطقه، ضرورت نگرش و شناخت تخصصی و ویژه به هر منطقه را به صورت جداگانه ایجاب مینماید. تحقیق حاضر در پی شناخت وضعیت موجود مکانیزاسیون کشاورزی و ارائه راهکارهای مناسب در رفع چالشها در منطقه جنوب استان کرمان به صورت موردی شهرستان جیرفت میباشد. در این راستا شاخص های ارزیابی وضعیت مکانیزاسیون شهرستان بررسی و محاسبه گردید. با توجه به سطح زیر کشت 20386 هکتار، سطح مکانیزاسیون منطقه 0/77 به دست آمد که با ضریب پیشبینی شده در برنامه پنج ساله توسعه مکانیزاسیون سازمان منطقه (1.5) و همچنین برنامه چهارم توسعه برای کشور اختلاف زیادی دارد. درجه مکانیزاسیون عملیات مختلف در محصولات عمده تولیدی در منطقه در حد قابل قبولی بود و فقط در عملیات کاشت و برداشت محصولات جالیزی و عملیات کاشت، داشت و برداشت پیاز، درصد پایینی را دارا بود که بخشی از آن به علت وجود نداشتن ماشین مربوط در کشور و بخشی به دلیل عدم آموزش و ترویج مناسب ماشینهای مربوط میباشد. حدود 55 درصد تراکتورهای منطقه دارای عمر بیش از 13 سال بودند که باید تعویض شوند. با توجه به سطح مکانیزاسیون مورد نیاز منطقه (1.10) نیاز به افزودن 55 دستگاه تراکتور MF-285 یا MF-475؛ 25 دستگاه تراکتور MF-399 و 8 دستگاه کمباین نیوهلند TC5070 می باشد. کل انرژی حاصل از سه منبع انسانی، دامی و ماشینی 1841632508 اسب بخار ساعت می باشد ، که با درنظر گرفتن سطح زیر کشت برای محصولات زراعی، 20386 هکتار، کل انرژی مصرفی معادل 90338 اسب بخار ساعت بر هکتار خواهد بود. لازم به ذکر است که این مقدار انرژی محاسباتی بصورت کلی بوده و قطعاً برای محصولات با درجه مکانیزاسیون بالاتر، بیشتر و برای محصولات با درجه مکانیزاسیون کمتر، پایینتر از این مقدار خواهد بود. از نظر کیفی 42 درصد تراکتورهای مسیفرگوسن 285 منطقه عمری بیشتر از 13 سال دارند. بررسیها نشان داد که در حال حاضر به دلیل ضعف تشکل ها و انجمنهای رسمی و ضعف آموزش، یادگیری مسائل فنی و کسب مهارت، به صورت اکتسابی و از طریق ارتباط با رانندگان خبره حاصل میشود. همچنین مطالعه انجام شده نشان داد، شرکتهای خدمات مکانیزاسیونی در امر خدمت- رسانی به کشاورزان موفق عمل کردهاند. بنابراین توصیه میگردد حمایت از تأسیس این تشکلها در منطقه در دستور کار قرار گیرد.

وضعیت، سطح، درجه و ظرفیت مکانیزاسیون، جیرفت